Os silencios de Carrillo e a súa transición

En Abril do setenta e sete, ao remataren os dirixentes do Partido Comunista de España a primeira reunión legal do Comité Central en Madrid, eu colocaba (con Carlos Sotos, que naquel entón era un militante de futuro prometedor) a bandeira "roja y gualda" coa que Santiago Carrillo quería presentarse aos xornalistas. Antes de que comezase a rolda de prensa na que a bandeira se fixo noticia, catro militantes, Ramón, Manolo, o meu irmán e máis eu, que coma moitos outros non tiñamos claro todo aquilo, achegámonos a Carrillo e falou uns minutos con nós. Díxonos que el temía ter rematado aquela reunión do CC nun camión militar, e que non aceptarmos o que Adolfo Suárez lle propuxera, tería sido "un suicidio político". Era unha afirmación que non significaba case nada para nós e unicamente repetía o que xa sabiamos: que na dirección había moito medo ao que poderían facer os militares máis reaccionarios.

A min, pouco tempo antes, dixérame un policía na tristemente célebre Dirección General de Seguridad que sacara dos petos todo o que levase, e que, se esquecía algo, "me iba a tragar todos los dientes". Eu tiña dezanove anos e, nas manifestacións ás que iamos o meu irmán, de dezasete, e eu, a policía e os seus colaboradores, que se chamaban "Guerrilleros de Cristo Rey", disparaban e asasinaban a estudantes coma nós porque berrabamos polas rúas.

Conto estas "batalliñas" para que se lembre o "ambientazo" do que gozabamos entón. ¡Claro!, nunha situación semellante, a nós non se nos ocorría cómo podería empeorar a cousa, se, como temía Carrillo, a ultradereita impuña a súa barbarie. Parecíanos que a esquerda, co que se chamaba a "dereita civilizada", non pedía imposibles, e que moitas forzas, en moitos sitios, necesitaban lexitimar a monarquía, instaurada, non se esqueza, por Franco. En Abril do setenta e sete podiamos aceptar que Santiago Carrillo afirmase o que era ou non era un "suicidio político", pero que o siga afirmando trinta anos despois a min paréceme de loucura. Santiago Carrillo, Enrico Berlinguer (¿quén lembra o Compromiso histórico?) ,Mijail Gorbachov e Borís Yeltsin (membro da dirección que elixiu a Gorbachov), que, segundo declaraban eles e os seus encomiastas, ían mellorar as sociedades socialistas e os partidos comunistas todos, levaron ao mundo á realidade presente, coa práctica desaparición dos partidos comunistas e a incorporación ao "mundo libre" da Unión Soviética e moitos países socialistas. Trinta anos despois, a URSS, o Partido Comunista de Italia e, case tamén, o Partido Comunista de España non existen, e a iso sí hai que chamalo "suicidio político": Berlinguer, Carrillo e Gorbachov quixéronnos facer a todos demócratas cristiáns, e o seu labor, realmente impagable, foilles recoñecido con sinceridade agradecida polos presidentes dos Estados Unidos, polo Papa, pola Banca de todo o mundo e polo Opus Dei. E Carrillo sen sospeitar nada.

Hoxe, despois da autodisolución do Pacto de Varsovia e despois do "suicidio político" de case todos os partidos comunistas de Europa, que se fixeron tan eurocomunistas e tan democráticos, a situación histórica chegou a ter características decimonónicas, e non só nos planos laboral e social: o capital internacional fai e desfai a vontade; E.U.A. coloniza, tamén militarmente, como e cando quere; o Dereito Internacional e a ONU son pantasmas ridículas dun pasado xa distante; e sentimos moitos o temor de que isto vén de comezar agora, o temor de que nos van dar todas.

O que Santiago Carrillo e, detrás del, Mijail Gorbachov, ao remataren un proceso que naceu probablemente como reacción contra o avance resultante da Segunda Gerra Mundial, un proceso que se chamou Guerra Fría; o que conseguiron, dicía, é dunha importancia transcendental, histórica.

Case toda a esquerda renunciou a case todo e descubriu o Mediterráneo, crendo que, con sermos demócratas e votarmos cada catro anos, a superación do capitalismo e a da explotación do home polo home xa non debía constituír para nós unha meta: deste xeito, o experimento español de redescubrir a democracia como meta final, exportouse, e en todo o mundo os máis sanguentos ditadores (por exemplo, Banzer en Bolivia e Pinochet en Chile) movéronse con velocidade para lexitimarense, polo procedemento sinxelo de convocaren unhas eleccións que Carrillo defendía e defende como "ruptura pactada", e que moitos criticamos entón e seguimos a criticar hoxe como unha claudicación indefendible.

Pola miña parte, eu considero que Carrillo non traizou conscientemente e penso que non destruíu o PCE a mantenta, mais non podo comprender como, hoxe, non chegou á conclusión de que é corresponsable e coprotagonista do que foi un soño inalcanzable para Franco e para Truman.

Hai moitas máis cousas que non se entenden ben, neste Carrillo das tertulias democráticas, mais eu quérome fixar nunha concreta, que creo que non lle vou poder comentar persoalmente: o asunto en cuestión refírese ao político e á súa historia, mais tamén ao home que trataba de "camarada" a quen consideraba dunha categoría tal.

No pasado Decembro cumpríronse vinte anos do asasinato dos Ceauscescu. Non foron nunca dúas persoas ás que eu admirase politicamente, mais tampouco nunca me pareceron merecedoras de morreren asasinadas contra unha parede, pola mesma xentuza que asasinóu, por exemplo, a Alexandre Bóveda e a Julián Grimáu.

Limos no "Mundo" (24-XII-2009), o testemuño dun dos soldados que "ejecutaron", así di o periódico, aos dous vellos. Un grupo de paracaidistas, ao mando do xeneral Stanculescu, daquela o Ministro de Defensa "nombrado por Ceaucescu", voaron en dous helicópteros ao lugar onde estaban detidos, xulgáronos nun "cuarto oscuro y desangelado" durante unha "farsa de juicio", e sentenciáronos á pena capital: "Plazo de recurso: diez días. La sentencia se ejecutará de inmediato" foi o que escoitou o paracaidista. Levaron á parella para fóra e puxéronos contra a parede: "¡Viva la Rumanía socialista, libre e independiente! ¡Muerte a los traidores!", berrou Ceaucescu antes de comezar a cantar a Internacional. "Elena no murió de inmediato" di o soldado, que "la remató de un disparo".

Vén isto a conto do que, hai uns trinta ou trinta e cinco anos, escoitabamos os militantes comunistas nas proclamas de Santiago Carrillo e a dirección do PCE: son asuntos que Victoria Prego e os demais aduladores da Sacrosanta Transición calarán sempre.

Daquela, os dirixentes dos partidos eurocomunistas consideraban a Ceaucescu coma o demócrata modélico na súa oposición ao Pacto de Varsovia, e Carrillo, Azcárate e outros pasaban en Romanía moitas tempadas do seu exílio, coma amigos persoais e políticos, con fotografías e declaracións nas que se mostraban dacordo en todo.

En fin, o caso é que nunca lle escoitei falar a Carrillo da morte dos seus anfitrións, pero todas cantas veces intentei criticarlle o seu silencio case repugnante, e tamén a súa traxectoria política dos últimos decenios, nin o "País", nin o "Mundo", nin a "Voz" consideraron que as miñas opinións fosen de interese, e non as publicaron. Na televisión e nos periódicos da monarquía franquista, atada e ben atada polo inmortal caudillo, todas estas historias non se poden dicir, mais os que daquela militabamos no PCE, vivímolas e coñecémolas, aínda que a Carrillo e a moitos máis non lles pareza ben que as lembremos.

É seguro que Santiago Carrillo ten unha resposta moi meditada para calquera pregunta referida ao "asunto" de Romanía, mais ningún contertulio lla fai: estou certo de que sería unha resposta moi meditada, porque estou certo de que pensou neste "asunto" moitas veces.