O corpo en Alemaña, o espírito sempre en Galicia

A diáspora, favorecida pola imparable globalización e forzada pola estafa mundial do capitalismo salvaxe, aquí chamada, eufemisticamente, crise, motivou que, como tantas outros pais, teña os meus fillos ciscados polo mundo adiante. A residencia da máis nova en Alemaña está levándome, desde hai uns anos, a converter en rutina ou tradición o celebrar o primeiro de maio en terras xermánicas. Se estas breves estadías me permiten ir ampliando o meu coñecemento directo do territorio, fanme verificar tamén como, ano tras ano, avanza a ferruxe na comprensión oral da miña Deutsche Sprache. Que desagradecidas son as linguas!

Hai moi ben anos, despois de deixar o barco que me levou de Köln (Colonia) a Koblenz (Coblenza), ascendín en bus polo Mosela ata penetrar en Francia polas castigadas terras de Verdún, logo de atravesar e deambular unhas horas por Luxemburgo. Nesta ocasión decidín facer o percorrido en tren, indo directamente á cidade de Trier (Tréveris), a onde me levou a lembranza de dúas grandes figuras, cronoloxicamente distantes e ideoloxicamente dispares, como son Prisciliano e Karl Marx. Paseando pola Porta Nigra, a ponte romana, o anfiteatro ou o magnífico museo “das terras renanas”, pensaba naquel bispo de Ávila decapitado, no ano 385, xunto con varios dos seus discípulos. Traídos os corpos a Hispania, recibiron culto durante máis de dous séculos sobre todo na vella Galicia, polo que non admiran as sospeitas de que sexan eles os enterrados no lugar que, hoxe, ocupa a catedral de Santiago. En Pontevedra, nun curso da Universidade Internacional Menéndez Pelayo celebrado no ano 1981, Camilo José Cela rematou así a súa intervención: “Se alimentó de dudas e ilusiones, de lacón con grelos (y lo que es más curioso, sin incumplir su dieta vegetariana), de nécoras de la isla de Cortegada, de centollas de Sálvora y de lampreas de las pesqueiras de Herbón –los pimientos tardarían aún once siglos en acostumbrarse a nuestras brétemas, a nuestro orballo y a nuestro vento mareiro- y se llamó Prisciliano...”. Nunha rúa a seguir á que leva o seu nome, segue en pé, como museo, a casa natal de Karl Marx, outro santuario, laico neste caso, dedicado a un dos homes que máis influíron na marcha política e social da humanidade desde o século XIX. Ignoro a cifra anual de visitantes, mais na súa minúscula tenda tiven que poñerme na ringleira para pagar o Das Kapital -que poderei contrastar coa versión en español que obra, hai anos, na miña biblioteca-, o derradeiro número, facsimilar, da Neue Rheinische Zeitung, de maio de 1849, e un par de recordos do mestre.

A ausencia de vehículos en todo o centro histórico da cidade, amais de facela pracenteira para se deixar ir e parlamentar, levoume a comentar que talvez tivese andado por alí Lores antes de ser alcalde de Pontevedra, reflexión que abandonei pola ausencia de lombos.

Retrocedín noutro tren, serpeando pola beira do Mosela quilómetros de fermosísima paisaxe que, por momentos, me lembraba a nosa Ribeira Sacra, pois todo eran socalcos empinadísimos plantados de viñas que gabeaban desde o mesmo río e, cada poucas reviravoltas, aproveitando as esquifas zonas chans, xurdían ordenadísimas vilas nas que só a igrexa destacaba entre o casarío; e no cumio dun outeiro un castelo. E a raíña de todas, a lindísima Cochem, deitada nas dúas beiras do río; barcos de todos os tamaños, algúns de pasaxe ou de carga cunha impresionante eslora, navegaban arriba e abaixo, entrecruzándose nunha perfecta harmonía e formando un continuo ordenado. Non vin un só edificio que sobresaíse dos demais; nada distorsionaba o pintoresquismo xermánico nin maculaba a impoluta limpeza. Empoleirado sobre a vila o que chaman castelo e que, en realidade, é un híbrido entre militar e palaciano ao xeito da Alhambra. E volta ao tren, onde lembro os esforzos –estériles- de Francisco Rodríguez, sendo deputado en Madrid, reclamando “comboios de ferro” que vertebrasen a nosa nación galega. En Alemaña pódese ir en tren a todas partes. Eu fun pola Selva Negra ás aldeas máis remotas, visitei, sen precisar outro medio de locomoción, “oppida” laténicos, visitei furanchos en lugares tan rurais como os nosos, bebín o seu viño, comín os seus espárragos impresionantes de sabor e regresei noutro tren case á hora que quixen. Está todo o territorio cruzado por liñas férreas e a frecuencia é enorme. E eu pensaba na nosa Galicia e na imposibilidade case total de se mover non sendo en coche propio ou en taxi, e lembraba a Fraga comparando a Galicia con Baviera. Eu só lle atopo semellanza na relixión. Por certo, en Alemaña está prohibido aínda hoxe bailar, mesmo nas discotecas, o día de Venres Santo. Mencionei furanchos. Efectivamente, hainos e, agás polo tamaño e a calidade da comida, no resto son tan iguais aos nosos que ata se chaman Sträuβe (ramos). Non podemos negar que tanto Galicia como o Rin formamos parte da Romania e que os romanos tiñan establecementos de viños que anunciaban con ramos na porta. Herdámolos, incluído o nome, que, como sabemos, bautizou igualmente ás rameiras que traballaban neses locais.

En todas as cidades coincidín con festas populares na praza. En Frankfurt, fronte ao concello, actuaba un grupo feminino de rock que deu paso a cinco vellos cun banxo, unha caixa de té, unha guitarra e algo de percusión que facían country; todo estaba cheo de mesas e bancos corridos, e de arredor postos de salchichas e cervexa. Ceei alí unha salchicha con moita mostaza e unha grosse Bier, aplaudín e continuei o paseo. En Trier era un coro cantando cancións alemás (unha en inglés de Presley) co acompañamento de todo o público. Houbo que se sentar e tomar outra cervexa. En Köln, primeiro de maio, estaba a praza completamente chea de postos dos diferentes sindicatos e outro grupo musical amenizando a mañá. Botei un tempo falando cun portugués na tenda da AIT, tendo que explicar unha vez máis que a UPG leva perfectamente ben iniciar os actos coa Internacional e rematalos co Himno Galego. Non hai xeito de que entendan que se pode ser nacionalista e internacionalista a un tempo.

Se un camiña entre os viñedos e campos do rural, atopa de cando en vez grandes paneis propagandísticos de subvencións ao mundo campesiño. Hainas e moitas, pero, como me explicaron, teñen como principal finalidade manter a vida e a poboación no campo, moi lonxe das, en verbas de Esperanza Aguirre, “mamandurrias”, como as que perciben aquí nobres como o seu home ou o duque de Alba. Todo está coidado e o que poida semellar máis natural débese á acción antrópica. Ata a actual vexetación da Selva Negra é froito de repoboacións; mais as árbores elixidas foron apíceas, non eucaliptos, especie descoñecida en todo o territorio e que consideran horrorosa, tanto pola caída da tona como polo tipo de verde que presenta. Comentábanme uns alemáns que andaron por Galicia que lles resultaba incomprensible que aquí aceptásemos eliminar a nosa vexetación atlántica de variados e fermosos verdes e outonos pintados de ocres, vermellóns e amarelos e puxésemos algo tan horrible no seu lugar. Eles son alemáns, nós non e os nosos fillos buscan a vida alá e atópana; de feito, a que motiva estas miñas viaxes, formada en forestais e montes en Pontevedra e Lugo, leva uns anos traballando alá nunha empresa que xestiona montes (plantacións, cálculos de carbono...) en todos os continentes, é dicir, axuda a incrementar o capital alemán, mentres os nosos montes son un noxento eucaliptal, unha paisaxe degradada que a ningunha autoridade semella preocupar. E falamos do despoboamento do rural e da crise demográfica!

Despois do que antecede, puidese dar a falsa impresión de que caín no paifoquismo de pensar que aquelas xentes poidan ser superiores a nós, nin tan sequera mellores. Coñecín moitos alemáns nos meus traballos arqueolóxicos e podo asegurar que os hai moi bos, normais e verdadeiras cabezas cadradas. Teño ao meu carón o Mitteleuropa de Vicente Risco, onde leo como se deixou engaiolar por aquela Alemaña de 1930 que avanzaba no nazismo, o que non lle impediu dicir que “canto máis lonxe un está de Galicia, máis galego é”. Concordo con iso, mais tamén co que en Berlín lle dixeron, entre outras cousas, Fernández Armesto e Lois Tobío: “Un alemán di also para namentres ir matinando o que vai dicir. Os alemáns débeno todo á organización que teñen e á súa aplicación para o traballo”. Nós planificamos un congreso a celebrar en poucos meses, eles fano para un par de anos. Podo asegurar que nin por iso lles saen mellor.

Citei ao deputado Francisco Rodríguez e estou a lembrar o seu fermoso artigo do 24 de abril, neste mesmo xornal, no que tamén recrea unha viaxe, neste caso por Galicia. No derradeiro parágrafo, despois de falar dos eucaliptos que ocupan, mudan e afean a nosa paisaxe, así como de persoas que, traballando cara ao público, manteñen o español por máis que se lles fale en galego, chega a dicir que o atacou “o verme do autoodio”, mais redimiuse coa lembranza doutras persoas atopadas na mesma xornada. Eu, malia todo, tampouco estou disposto a botarme á banda da vela e a “sucumbir ao desánimo”.

-------------------------------------------------------------------------------------------------
Nota da Fundación Bautista Álvarez, editora do dixital Terra e Tempo: As valoracións e opinións contidas nos artigos das nosas colaboradoras e dos nosos colaboradores -cuxo traballo desinteresado sempre agradeceremos- son da súa persoal e intransferíbel responsabilidade. A Fundación e mais a Unión do Povo Galego maniféstanse libremente en por elas mesmas cando o consideran oportuno. Libremente, tamén, os colaboradores e colaboradoras de Terra e Tempo son, por tanto, portavoces de si proprios e de máis ninguén.