Lástima de bois

Arredor de quince persoas eramos as que á hora de xantar sentabamos á mesa na pousada da señora Gaspara na rúa de Maudes, que está no barrio madrileño de Catro Camiños. Agás eu e outro hóspede oriundo dunha cidade do norte de África, os demais eran todos españois. De León, Ávila, segovianos, extremeños. Ningún de nós, salvo o señor Celedonio, que andaba próximo aos sesenta, pasaba dos trinta anos. Este señor, chupatinta do Consorcio da Panadería, procedía de Toledo e presumía de vir dunha estirpe con avoengo. Tiña un lugar reservado para el no comedor. Costume que tamén practicaba na súa casa de campo perto de Sonseca. Así o afirmaba para darse a valer. No salón de fumar, na sala de tomar o té, na de recibir visitas. ¡Pobre home, que imaxinación! Se nin sequera familiares tiña cos que compartir a súa cabana manchega, e na que pasaba algún fin de semana de vez en cando. Riámoslle a súa fachenda, e sentíase reconfortado pola admiración causada entre os compañeiros da pensión, que tiñamos que estirar os billetes de vinte pesos para chegar a fin de mes.

É público e notorio que a afección polas touradas vai na denominación de orixe do pobo español. Pero taurófilo, o que se di taurófilo, era o Celedonio. Para que poidese experimentar o pracer doutro espectáculo o Melero, irmán da patroa e que nunca lle perdoou á súa nai que lle puxera Pantaleón, levouno a ver un partido de fútbol no estadio de Chamartín. Non sei cal foi o equipo ganador. Supoño que o que máis goles meteu. Pois non. Celedonio, xulgando o partido coas regras da tauromaquia, interpretaba que a quen se debía considerar triunfador era o equipo que mellor xogara, e que na súa opinión fora o derrotado. Cando collía algún xornal emprestado, pois os seus haberes non lle daban para mercalo, recortáballe as páxinas adicadas ás corridas. Sobre todo o ABC, que era pródigo nas crónicas taurinas. Coñecía a perfección a linguaxe técnica do que el chamaba arte de Cuchares. Defendía unha teoría innovadora. Aos trofeos de orellas e rabos, en casos excepcional habería que engadir a pata. E temen os cornos, replicou o Marcelino, que non podendo aguantar a risa salpicounos a todos cunha cullerada de sopa que acababa de meter na boca.

Metín a pata -non a do touro senón a miña- cando dixen que na miña terra a xente pasaba de touradas, e que apenas había prazas nas que celebralas. Pero asegurar que Vigo, unha cidade que andaba nos trescentos mil habitantes carecía dela, recibírono todos coma unha labazada. Leoneses, abulenses, segovianos e extremeños pensaron que me burlaba deles. Só se puxo a par de min o africano. Afeitos a ollar a Galiza a través dos anteollos españois, non comprendían que o porto que fornecía a Madrid o peixe que estabamos ceando carecese de algo tan elemental na cultura hispánica. Un dos compañeiros pasou á ofensiva: "Até niso sodes tacaños os galegos". Din que España se asaña co pobre animal para compensar a perda das colonias de ultramar. En calquera pobo de Castela os rapaces desde pequenos empezan capeando cabras, moito mellor se son monas para non correr o risco dalgunha cornada.

Fólgome de que Galiza non se contaminase aínda do costume bárbaro e salvaxe dos españois. ¿Qué hai taurófilos tamén aquí? Home claro. E tamén birollos. Para iso están os oftalmólogos que curan o estrabismo. En todas as partes existe xente extraña. En Santiago e arredores lévanas a Conxo. En Ourense ao sanatoriode Toén. A praza de Pontevedra, construída a finais do século dezanove con finalidade taurina, non se pode considerar unha esixencia da poboación nativa. Non sei se estarei no certo, pero escoiteille a algún entendido na materia que a iniciativa se debía á inmigración levantina que asentou na ría. Mesmo que non fose así, non pasaría de anecdótico que o espectáculo callase só na cidade máis pequena do país e non conseguise contaxiar á que ten máis perto. Unha faba negra non estropea o caldo. Non pasa de ser un remedo doutras prazas con prestixio -as Ventas, a Maestranza- aínda que nela lidase algunha vez Sánchez Mejías, quen lle deu aquí a alternativa a Rafael Alberti, un dos intelectuais alienados pola taurofilia.

,Houbo varios. O máis sonado foi García Lorca. Se non escribise poemas de enxulla coma o Romancero Gitano non lle tivesemos tolerado que considerase os touros "a festa máis culta do mundo", palabras textuais do autor da elexía Llanto por Luís Mejia. Ás cinco en punto da tarde foi cando "Granadino" lle deu cunha cornada a santa unción a quen iniciou a faena a capotazos. Tanto Lorca como Mejía debían saber que as cinco é a hora que aproveitan as reses bravas para botar a sesta. E non hai cousa que irrite máis que a un o esperten cando está durmindo. Os que renegamos da "festa" somos admiradores de "Islero", de "Granadino" e de outros astados que conseguiron deitar na área a espadas de prestixio. Algunha vez tiñan que ganar os nosos. Fronte a Lorca ou Alberti, hai escritores con moitos loureiros no seu historial que puxeron a feder a chamada "festa nacional". Citarei algúns. Vítor Hugo ou Pío Baroja. Larra considerouna animalesca, impropia do xénero humano. Moito antes Lope de Vega chamoulle unha festa bruta, que só quedaba en países como España. ¡Ben falado, dramaturgo ilustre!

Tamén eu tiven que lidar algunha vez. No relatorio que ditaminou o proxecto de lei titulado "Protección dos animais domésticos". Redactado nun estilo apto para figurar na "Cárcel de papel", sección do semanario humorístico La codorniz. Empezando polo artigo primeiro, facía unha definición en negativo, infrinxindo un dos principios máis elementais da lóxica. Como as asesorías da Xunta están para empregar amigos, para cobrar a fin de mes non se precisa ser letrados. Do ámbito de aplicación excluíase, entre outros catro, os produtores de ovos e de leite. Perigosa exclusión, que podería dar pé á protesta das feministas por deixar fóra do protectorado as femias. Hai un problema engadido. Adiviñar que lei é de aplicación aos animais de tiro (o boi), aos de monta (o cabalo), ou aos de carga (o burro). Ten a súa importancia. Dado que o maltrato dos irracionais se considera falta puníbel, quédanos a dúbida se nos poderán sancionar por cravarlle ás bestas as esporas nas illargas, ou picar coa aguillada as nádegas do boi que se resiste a tirar do carro. Aspecto que haberá que deixar á interpretación dos leguleios, xa que todas as leis se poden coller por onde máis conveña: polo mango ou polo fío.

Eramos catro os relatores. Un por cada grupo parlamentario. A máis activa, unha deputada que se acompañaba dun gatiño nas comparecencias públicas, elevando así a cotización da súa cultura zoolóxica. Queixábase con tristura da pouca delicadeza con que os labregos trataban os becerros cando os levaban ou traían das feiras. Máis aínda. Tan compasiva ela, que propuña un artigo de engádega con dous apartados. Os concellos debían dispor, por unha parte, parques de lecer; e pola outra, cemiterios de enterramento para os animais de compañía. Os delirios da mentalidade burguesa son delirantes. Como no texto do proxecto prohibíase o tiro ao pombiño, a burla, a tortura e a morte dos animais amparados pola lei, e non aparecía nada relativo ás corridas de touros, nese tema centrei as miñas emendas. Primeiramente postulando a súa prohibición. Pensei atopar unha aliada naquela parlamentaria compasiva. Nada diso. Rebaixei as miñas esixencias, restrinxindo a entrada a espectáculos taurinos ás persoas de maior idade. Tampouco prosperou nin conseguíu o apoio dunha dama que Castelao situaría no patio de butacas, chorando a morte da cadeliña. Amante dos bichiños si, pero por enriba dese amor prevalecía o desexo de asimilarse á España de cornúpetas. Un país que permitiría quedarse sen Cervantes, Velázquez ou Calderón, pero endexamais toleraría que o privasen dos touros, pois significaría arrincarlle as entrañas da súa identidade.

Dirá o lector, a que vén falar dun asunto que a poucos preocupa e habendo tantas cousas sobre as que escribir. A razón é moi sinxela. Suxeríume o artigo a idea de felicitar e enviarlle os meus parabéns ao novo goberno municipal da Coruña pola decisión que tomou de suprimir as corridas xa programadas. Sábese -pois consta nos meus escritos- que o modelo político que representa non conta coas miñas simpatías. Pero nobreza obriga. Após varios anos de seguidismo das pautas tradicionais, por primeira vez saíu de María Pita unha iniciativa galega e transformadora. E por alí pasaron gobernos de maiorías absolutas, e outros que tiveron que compartir mandato con socios que utilizaron de comparsas. Vou traducir o significado da palabra. Personaxes que nas representacións teatrais actúan pero que non falan. E se falan non se lles escoita.

Bo comezo. Cada Presidente da República Francesa deixa unha obra para a posteridade. Pompidou, o centro que leva o seu nome, e que dende fóra semella unha refinería. Por dentro non o vin. Pois, se os actuais mandatarios municipais son capaces de lavarlle a cara á toponimia da cidade deixarán nela unha pegada que os amantes de Galiza lles teremos que agradecer. Voulle dar algunha suxerencia. Corrixir a rotulación da Plaza de Orense. O de plaza pode pasar, pero o de Orense resulta intolerábel. Acabar co híbrido da Agra del Orzán. Non sei que pinta unha palabra española metida entre dous nomes galegos. E xa que lles pilla de man, aprenderlle un chisco de galego ao estadio de Riazor, polo menos para cando o Deportivo teña que xogar co Celta e non teñamos que trasladarnos a San Lázaro para entendernos.

¡Olé aos touricidas da Coruña! Para eles o rabo e as dúas orellas, que lle imos cortar ao alcalde que introducíu a festa e que temos encerrado no touril da praza.

,-------------------------------------------------------------------------------------------------
Nota da Fundación Bautista Álvarez, editora do dixital Terra e Tempo: As valoracións e opinións contidas nos artigos das nosas colaboradoras e dos nosos colaboradores -cuxo traballo desinteresado sempre agradeceremos- son da súa persoal e intransferíbel responsabilidade. A Fundación e mais a Unión do Povo Galego maniféstanse libremente en por elas mesmas cando o consideran oportuno. Libremente, tamén, os colaboradores e colaboradoras de Terra e Tempo son, por tanto, portavoces de si proprios e de máis ninguén.