Galicia e Cataluña pensadas desde Liguria e Toscana

Esta pasada semana boteina percorrendo cidades e vilas da Toscana e da Liguria. Revisitei Pisa, onde outra volta escoitei, no Baptisterio de Diotisalvi, os magníficos acordes producidos pola cantora e o eco, cumprimentei a Boccherini e a Puccini na súa cidade natal de Lucca, a das cen torres e igrexas, e, partindo do porto de La Spezia, onde, en 1870, embarcou Amadeo de Saboia na fragata española Numancia para ser coroado rei de España, subín e baixei as tan fermosas como promocionadas Cinque Terre, xa en territorio daqueles antigos lígures, noutrora mesturados cos iberos pola costa francesa. Escasos días para tal cúmulo de belezas.

O domingo Cataluña falou e, xa o luns, tomei o avión cara a Bolonia para iniciar a viaxe, o que me tivo ausente e afastado do fervedoiro de novas, opinións, comunicados, ataques, adhesións e mesmo do discurso institucional do reinante Borbón. Estiven lonxe e tan ocupado que case non tiven tempo máis que para ler os titulares de prensa, mentres tomaba o “cappucchino” da mañá antes de apañar o tren a algures. Lonxe si, mais, como ás veces cantamos, “anque me vou de palabra, non me vou de pensamento” e, mentres me deixaba ir no rexional ou no “freccia rossa”, aproveitaba para ler novas e comentarios que me mandaban ao móbil fillos e amigos, e estes ecos, esvaídos pola distancia e a non elección persoal e directa dos asuntos, reconducían, insistentemente, a miña cabeza a Galicia e á situación de Cataluña.

Sempre que saio a Europa, volvo a impresionarme polas súas comunicacións fluviais e ferroviarias e sinto a necesidade de compartir a envexa que me producen tantos miles de quilómetros de auga e ferro que vertebran eses países. A comparación con Galicia é inevitable, o mesmo que a lembranza de que só o BNG bateu e bateu, aínda que fose en ferro frío, reclamando nos parlamentos vías, axilidade e frecuencias ferroviarias para a nosa terra. Estas solicitudes endexamais foron atendidas; non interesan as conexións e, sobre todo, a cohesión de Galicia; mellor que siga desvertebrada, non sexa que lle entren tentacións de se considerar xente. A vía que une La Spezia con Xénova, patria de Cristóbal Colón, con permiso de Poio e, agora tamén, Pontevedra, significou un esforzo ímprobo, por circular moitísimos quilómetros tallada nuns montes que caen case verticais sobre o mar. Estas grandes obras, usuais nas ditaduras para ter a poboación ocupada -lembremos as estradas que bordean as nosas rías e que foron feitas baixo Primo de Rivera- están aí desde a época de Mussolini. Se non existisen, non se falaría das Cinque Terre, mais, grazas ao tren, visitar esas cinco vilas, é un cómodo e rápido paseo. Saen unidades desde La Spezia cada media hora, parando en todas e cada unha delas, mentres outros trens fan o percorrido á inversa. Un bono de viaxe permite apearse e volver a subir cantas veces se queira en ámbalas dúas direccións ao longo de todo un día.

E eu pensaba: por que as nosas penínsulas non terán unha liña férrea pola beira do mar cunha frecuencia semellante? No verán, o desprazamento ás praias sería plácido, rápido, barato e seguro e, durante todo o ano, as localidades costeiras estarían comunicadas entre si e coas cabeceiras comarcais e os servizos dos que estas dispoñen. Mais semella que os que nos gobernan prefiren favorecer a industria do automóbil e encher as estradas de coches, sen importar a contaminación, os accidentes, os atascos, carencia de aparcamentos, etc. Lucca, La Spezia ou Pisa teñen moi pouquiños habitantes máis ca Pontevedra, mais, entrando nas súas respectivas estacións ferroviarias, ficamos abraiados polo número de “binarios”, como alá chaman ás plataformas, e polos enormes paneis sinalando trens e trens en todas as direccións. O mesmiño que entre nós.

Eses pensamentos, aos que me levaba a inmediatez, deixaban paso aos flashes do móbil que me lembraban o grande pobo de Cataluña e a loita pola súa liberación e independencia, e acudíame á cabeza o inicio do Manifesto Comunista, no que os grandes Engels e Marx deixaron dito: “Un fantasma percorre Europa - o fantasma do comunismo. Todas as forzas da vella Europa se uniron en santa persecución contra ese fantasma: o papa e o tsar, Metternich e Guizot, radicais franceses e policías alemáns”. Aplicaba eu isto a Cataluña, xa que contra ela tamén se uniron o papa e o rei, Raxoi, Sánchez e Rivera, Bruxelas, radicais españois, poderes financeiros e policía.

Pensei quen sería o republicano que lle escribiu o discurso a Filipe VI, o Preparado. Como é posible que, no mesmo acto de condenar un ataque á constitución española, o propio monarca a traspase sen pudor? Non é preciso ser catedrático de dereito constitucional, moi activos nos tempos que corren e sempre ávidos de ilustrarnos sobre como eles interpretan monopolisticamente a constitución, para saber que o monarca ultrapasou os lindeiros do artigo 56, o que di que o rei “arbitra e modera o funcionamento regular das institucións”. Poden os constitucionalistas retorcer isto canto queiran co afán de sentar cátedra, mais eu nunca vin escrito en ningures que nas facultades de dereito se atopen os cerebros privilexiados nin que a hermenéutica sexa patrimonio exclusivo deles. Todos fomos á escola e sabemos ler un texto. O rei, no seu discurso, nin arbitrou nin moderou, senón que tomou partido descaradamente polas teses do PP e nin tan sequera tivo unha verba para lembrar os feridos das cargas policiais; botouse fóra de rei de todos os españois e optou pola dereita máis rancia, incluído o PSOE do capitalista Felipe, do cepillador Guerra e de todos os compañeiros que non os desmenten.

Escoitei dicir a un alemán, correspondente de prensa, que a actuación da policía non só foi nefasta, senón que demostrou que a formación que en España se lles dá é unicamente o manexo da porra. Engadiu que en Alemaña están afeitos a actuar en manifestacións pacíficas, por exemplo cando os ecoloxistas se tomban nas vías do tren por onde van pasar residuos radioactivos cara ao cemiterio nuclear. Nesa situación, fórmase un cordón de seguridade, entra dentro unha parella de policías e invita a unha persoa a saír; se esta se nega, cóllena un por cada lado e pásana á outra beira do cordón, e así ata que rematan con todas. Non hai violencia, e o periodista engadiu que, se o que sucedeu coa policía en Barcelona tivese sido en Alemaña, sen dúbida o ministro de exteriores dimitiría. Pois ben, aquí continúa e vai aplaudir a actuación dos seus subordinados, e o pobo tamén aplaude e envólvese na bandeira bicolor, con ou sen paxaro, e berra “a por ellos, oé”.

Os galegos sabemos ben o que é ter empresas que consumen os nosos recursos e contaminan aquí, mentres cotizan en Madrid, e lembramos cando “Fuerzas Electricas del Noroeste SA” era galega e tiña o seu domicilio na Coruña. Agora vemos como empresas do IBEX 35 e outras máis (CaixaBank, Gas Natural Fenosa, Banco de Sabadell, Freixenet, Codorníu, etc), acolléndose a un Real Decreto Lei, fabricado de hoxe para mañá, como adoitan facer os demócratas do PP, anuncian cambio de sede social, abandonando Cataluña. Os cartos non teñen patria e, como as ratas, son os primeiros en liscar do barco.

A Igrexa catalá demostrou sempre, agora tamén, ter as raíces ben fincadas na súa terra. Lembremos aquel mosén, predicando aos seus fregueses xusto ao rematar a guerra no 39: “Xa vedes o castigo polos nosos pecados: os nosos mortos, a nosa igrexa queimada, abatida, e eu falándovos en castelán”. O mesmiño que din os curas galegos... O goberno catalán, facendo gala dunha boa dose de inxenuidade, tentou pedir a intermediación do papa, esquecendo cal é a praxe vaticana nas relacións internacionais. Os curas din que a Igrexa foi sempre perseguida e nunca vencida, porque conta co auxilio do Espírito Santo. Posiblemente sexa certo e non vou ser eu quen llelo negue; mais tampouco estorba ser sempre amigo dos poderosos e ter a mellor diplomacia do mundo, sabendo moi ben que embaixadores ou nuncios cómpre enviar a cada país en función do seu réxime político. A fin de contas, como cantaba Atahualpa Yupanqui, “Que Dios vela por los pobres / tal vez sí o tal vez no. / Pero es seguro que almuerza / en la mesa del patrón”. Neste caso, o patrón interesante para eles é o estado español e, aínda sabendo que, cando Estado e Igrexa se xuntan, perde esta toda a súa forza profética, non semella preocuparlle nada, mentres manteña as forzas e poderes terreais. Alá xa se verá o que hai.

Confeso a miña admiración e envexa por Cataluña. As súas xentes conforman un verdadeiro pobo e demóstrano mesmo no seu folclore e nas súas manifestacións etnográficas. A sardana é un baile coral, collidos das mans, ao que todo o mundo se pode unir para formar parte da roda. No libro Capitán de mar y guerra de Patrick O’Bryan, no que se baseou a película Master and Commander, o médico Stephen Maturin cóntalle ao capitán Jack Aubrey que, en Cataluña, “os domingos pola mañá é costume que todas as persoas, de calquera idade e condición, bailen ao saír da igrexa (...) unha danza peculiar, nun corro, chamada sardana”. Engade que el mesmo participou nunha delas na praza da catedral de Tarragona. Os castellers son outro claro exemplo de construción colectiva, na que todos, maiores e nenos, son igualmente necesarios para culminala, e ata o FC Barça canta “tot el camp és un clam”, etc. No noso himno, incluso a verba clan a transformamos en chan. Eles sempre forman piña e estamos a velo, a nós vainos máis o “todo o mundo anda ao seu, menos eu que ando ao meu”.

Deséxolles de corazón “Bon vent i barca nova”.