Fluidez pos-moderna: Risco de escorregar!

Digan o que digan os de Hazte Oír, ancorados na súa visión social oitocentista, o xénero é unha construción social baseada no suposto binomio biolóxico dos xenótipos XY (macho) vs. XX (fémea), obviando por completo caisquer variacións e ‘ambigüidades’ no fenótipo sexual. Así, as persoas intersexuais fican confinadas a unha marxinalidade e unha invisibilidade como se de monstros vergoñentos se tratasen, historicamente desprezad@s co nome de ‘hermafroditas’. E aínda hoxe son patoloxizad@s como persoas que padecen ‘trastornos do desenvolvemento sexual’.

Ás veces óuvese falar de sociedades que recoñecen tradicionalmente outros xéneros a maiores, como @s hijras en partes do subcontinente indio, que gozan de recoñecemento legal como xénero á parte no Paquistán e no Bangladesh. Ora ben, non se debe esquecer que se trata de comunidades iniciáticas dirixidas por un/ha gurú, fechadas por autoprotección e marxinadas a respeito da sociedade mainstream. Portanto, o seu potencial para transformar os valores cisheteropatriarcais dominantes é nulo, como indica o facto de estas persoas transxénero sofreren discriminación e violencia e moitas delas vérense abocadas à prostituición para sobreviveren. Fica claro que ultrapasar o modelo occidental de xénero binario non trae consigo nengunha garantía de transformación social, xa que non se poden considerar nen a India nen o Paquistán como países modélicos no que atinxe à violencia contra as mulleres, o feminicidio ou as LGBTIfobias, sabendo, ademais, que a homosexualidade segue a ser ilegal na India.

Tampouco non puiden encontrar sociedades que non se rexan por categorías de xénero – sexan do número que foren, mais sempre incluídas entre elas as categorías ‘masculino’ e ‘feminino’ – nen que permitan que se vaia cambiando de categoría de xeito constante ou fluído.

,Abofé que é necesario e urxente reivindicar a transgresión dos estereótipos diferencialistas asignados aos homes e às mulleres que atravesan a sociedade e que levan à criación de categorías de persoas con direitos, papeis e ámbitos sociais (público/privado) desiguais e que subordinan as unhas aos outros. Nesta perspectiva, o conceito de ‘xénero fluído’, en constante mutación entre os dous polos e para alén do proprio binomio masculino/feminino, xunto coa teoría queer, que visan a desconstruír as identidades de xénero e sexuais, poden servir como ferramentas intelectuais para conquistarmos a libertación individual.

Mais as accións e reflexións individuais non abondan por si soas para mudaren a realidade colectiva. Non se debe nunca confundir os desexos coa realidade, pois non se pode transformar a sociedade e os valores dominantes se se lles der as costas. En definitiva, calquer mudanza pasa inexorabelmente por recoñecer e coñecer a realidade social e cultural tal como é para poder analisala e incidir nela, co fin de corrixir as eivas que apresenta como máxima expresión do cisheteropatriarcado.

O certo é que a quimera do xénero como categoría persoal e sobretodo social non debería importar. Mais importa, e moito, como fica patente na continuada existencia de profisións masculinazadas frente a outras feminizadas en función do prestixio social que revisten; salarios máis baixos para as mulleres; a dupla xornada laboral; o tecto de vidro; a mutilación xenital; a violencia de xénero e o feminicidio... Para a sociedade cisheteropatriarcal que cumpre derrubar mais que hoxe está ao mando, os homes existen e as mulleres existen, apesar de calquer declaración de superación ou transgresión individual do binomio de xénero.

Do mesmo xeito, a sexualidade de cada quen tamén non debería importar. Mais tamén importa para a sociedade heteronormativa en que vivimos, xa que son as lesbianas as que padecen o ‘estupro correctivo’ e a homofobía mata. Do mesmo xeito que para o cisheteropatriarcado existen homes e mulleres, tamén existen lesbianas, gais e bisexuais. E o cisheteropatriarcado non permite que un individuo se libre das consecuencias que entraña simplesmente por refusar ‘etiquetarse’ como persoa LGBTI.

Por outra parte, e sen ánimo de emitir xuízos e recoñecendo o direito de cada persoa a se definir e identificar como queira con ou sen etiquetas, cumpre perguntarse por que será que, por exemplo, un home que mantén relacións afectivas e/ou sexuais con outros homes se nega a se recoñecer como gai ou bisexual, preferindo definirse como un home heterosexual que fai sexo con outros homes. Talvez sexa motivado pola homofobía que nos rodea e en aras a conservar o seu status como varón heterosexual nunha sociedade androcéntrica e heteronormativa, fuxindo do estigma de ser considerado ‘marica’. Todo isto lémbrame, nalgúns aspectos, o discurso que rexeita todas as siglas partidistas como se non valese ningunha delas debido à podremia dunha parte e, entretanto, todo segue igual e o poder fica cada vez máis consolidado nas mans do establishment máis rancio.

É mais, nalgúns casos, se é mal entendida e mal aplicada, a teoría queer – moi enriquecedora, innovadora, rompedora e necesaria a nível non só teórico e académico mais tamén ao nível individual – pode correr o risco de facer invadir espazos LGBTI por persoas alleas a este colectivo, persoas heterosexuais que se consideran sexodiversas, etc. Resulta imprescindíbel tecer alianzas na sociedade con persoas que non pertencen ao colectivo LGBTI, mais os intereses destas non son coincidentes, xa que forman parte do grupo dominante. Aínda sen querer, pode constituír unha ameaza para determinadas persoas que ven nos espazos LGBT un lugar seguro, como son os espazos non mixtos para moitas mulleres.

Non é unha cuestión de denegar a quen for o direito de se identificar e etiquetar (ou non) como quixer e como mellor lle conviñer, mais de estabelecer unha distinción moi clara entre como se define unha persoa ao nível persoal e individual, por un lado, e a súa identificación dentro da sociedade e por parte desta, polo outro. A este respeito, as siglas LGBTI, minimamente coñecidas e que resulta imperativo socializar máis amplamente, son unha ferramenta política eficaz de transformación social, para conquistar a liberdade e a xustiza colectivas que abrirán as portas para a liberación individual, en marcha cara a unha fase superior onde o xénero e a sexualidade sexan categorías obsoletas.

-------------------------------------------------------------------------------------------------
Nota da Fundación Bautista Álvarez, editora do dixital Terra e Tempo: As valoracións e opinións contidas nos artigos das nosas colaboradoras e dos nosos colaboradores -cuxo traballo desinteresado sempre agradeceremos- son da súa persoal e intransferíbel responsabilidade. A Fundación e mais a Unión do Povo Galego maniféstanse libremente en por elas mesmas cando o consideran oportuno. Libremente, tamén, os colaboradores e colaboradoras de Terra e Tempo son, por tanto, portavoces de si proprios e de máis ninguén.