Do fachendoso "eu fagho, eu aconteso" ao triste “yo meo en mi propiedad”

Na terra onde nacín había unha grande casa, para un neno unha enormidade, que moito despois sabería que se chamaba pazo. A familia propietaria, e que nel vivía, pasara bastantes problemas e tiña algunhas dificultades para manter en bo estado todo aquel complexo de construcións rexas, pero algo castigadas polo paso do tempo. Ían vivindo dignamente, humildes, pero dignos, traballando arreo, levantando pouco a pouco a cabeza, e buscando tempos mellores.

Pero unha das fillas, ao parecer tan guapa como desexosa de cambiar a súa sorte, buscou ou topou, vaite ti a saber, un home de certa idade que emigrara á América e que se gababa de ter moitos cartos; o home puxo como condición que lle tiñan que doar ao novo matrimonio o enorme pazo, pois era el o único que podía desfacelo e levantar unha mansión nova e moderna como as que el coñecera na América.

Á familia da moza non lle convencía nada a idea, pois tiñan medo a quedar sen teito. Tivéronas tesas coa moza, que estaba emperrenchada en saír de pobre pola vía rápida; a cousa quedou, despois do tirapuxa, en que lle doaban de oito partes, tres, para forte contrariedade do indiano que insistía en que só el podía facer un pazo moderno estilo colonial e que as outras cinco partes, que quedaban en poder dos "pobres" da familia, ían afearlle a súa grande obra.

Para empezar, cambiou a tella dun precioso cuberto de entrada ao pazo, ao que só lle facía falta cambiar unha ripas, por unhas uralitas azuis. Ante as críticas polo malgasto e a fealdade da obra, a súa resposta era a de sempre: "eu fagho, eu aconteso", a min sóbranme os cartos e senón digho que mos manden da América, que alí teño moitos máis. A seguinte foi tirar un rexo muro de pedra que só precisaba un pequeno reforzo, substituíndo por uns ladrillos medio rompidos; o muro seguiu a caer, pero xa non houbo mais actuacións.

O tempo pasaba e os cartos non se vían por ningún lado, só se lle escoitaba o "eu fagho, eu aconteso" que pasou a ser o alcume do indiano. Os outros membros da familia ofrecéronlle arranxar o pazo entre todos, cada un aportando o que puidese; este ofrecemento alporizouno tanto que deixou de falarlles. Vista a situación, os "pobres" da familia encetaron, con traballo de formigas, a mellora das súas partes da casa. Aos poucos, pero melloraban.

E isto, o fachendoso indiano non o podía resistir; pasou a ser un amargado que, sen perder a soberbia, se dedicou a preitear co resto da familia: que si os tres oitavos escriturados en realidade era máis da metade, que se o tellado reposto polos demais lle metía auga no seu, e así continuamente. Perdía todos os preitos pois a auga entráballe na súa parte da casa polo mal que estaba o tellado, non por culpa de ningunha outra obra ou causa estraña, etc. Pero seguía preiteando, entre outros, cos avogados aos que non pagaba.

Coa súa cuñada, para el a parente máis pobre, pero que era a que mellor tiña, con diferenza, a súa parte da casa, a xenreira era de tal intensidade que, despois de perder varios preitos, dedicouse a mexarlle diante da porta. Cando lle afearon tal conduta, levaba un ouriñal e poñíase a mexar no mesmo sitio; cando lle advertía de que mellor non facelo, a, para el, contundente resposta era: "yo meo en mi propiedad", en español, claro, que para iso fora á América.

Coa súa parte da casa empeñada, de pouco lle serviu o ouriñal, e rematou pronto nun asilo. Cando morreu o "eu fagho, eu aconteso", deixoulle ao cura o recado de pedir perdón á familia da muller e a resposta non foi alá moi cristiá: "pensáralo antes, perdulario, o mal xa está feito e non ten volta atrás". En grande parte enganábase o cura, pois, nesa altura, a familia xa levaba bastante tempo unida outra vez, a casa desempeñada e toda ela ben arranxada, e o benestar do conxunto da familia en cotas impensábeis até había pouco.

Poucos anos despois, a familia que tivo a mala sorte de ter unha moza, á que lle entraron paxariños na cabeza, soñando cambiar o traballo polas galas e o oropel, e todo o que topou foi o fachendoso indiano "eu fagho, eu aconteso", que os matou a disghustos e case os arruína, tiña remontado o voo até extremos de seren, por traballo e méritos propios, das máis desafogadas e respectadas da redonda, pero nunca fachendoso de nada, todo o contrario.

Aínda botei unhas risas cun dos descendentes a propósito do "eu fagho, eu aconteso" e tamén me enterei de algo máis tráxico: que os problemas de orixe que tivo a familia foron causados pola represión franquista do século pasado, e que o indiano, aparte de fantoche, e aparentemente anticlerical e antifranquista, era un lambecús da garda civil e dos falanxistas que, a cambio, tíñano sacado de algúns dos moitos apuros nos que se metera. E que na América estivera uns meses cun tío solteiro que o "reclamou" pero que o botou e desherdou en canto coñeceu o percal. Quen o coñecía ben, a súa familia de orixe, liscouno a patadas; nada que ver coa súa versión de que se fora porque fixera fortuna e non gustaba dalgúns familiares que se querían aproveitar. O seu grande éxito na vida foi engaiolar a unha familia sensata nun momento de debilidade dun dos seus membros.

Se cadra, esta historia ten algo ou moito que ver co que pasou, está a pasar na actualidade e pasará no futuro coa familia nacionalista. A saber!