A raiña LUPA : Il seria unha LOBA ?
Non nos cadra que unha raiña que a tradición nos presenta como sábia e benevolente; tanto que é quen de entender a importancia de receber o corpo do apóstolo, e consentir o enterramento nos seus dominios, como pode ser nomeada con un apelativo que ten todo de pexorativo ?
Chamarlle a unha muller de LOBA , ainda hoxe é un xeito moi negativo de considera-la.
Pensade na bandoleira PEPA A LOBA.
Mesmo dicer de un home que é un “lobo”, tamén non cadra para facer unha boa imaxe díl.
Velaí as nosas leendas a loor dos terríbeis LOBISHOMES.
Non obstante , a documentacón medieval galega e portuguesa está chea de referencias a consideradísimas señoras que locen o nome de DONA LOBA.
Xa latinizano, aparecen como : DONA LUPA, e mesmo os homes son chamados de LUPO e LOBO.
O apelido LOBO e LOBÓN ( LOBÂO ) ainda hoxe ilustra o chamadeiro de unha chea de persoas galegas e portuguesas.
E daí sairon todos os LOPES que rexen polo mundo adiante.
O lobo, fora das teorías conservacionistas de hoxe; na nosa cultura, sempre foi considerado un animal que encarnaba todas as maldades, até cuase demoníacas.
Aos nenos da miña infancia non nos decían “ cuidado cos coches !”, coma hoxe, senón: “ que vai vir o lobo ! ”.
O perigo non eran os escasos coches que andaban daquela, senón o temíbel lobo.
Comía ovellas, e atacaba o gando, e polo tanto era perseguido e a súa captura premiada pola comunidade.
Velaí están os topónimos de FOXO LOBAL, FOILEVAR, O FOXO DOS LOBOS,… que testimuñan a loita dos pegureiros contra tal alimaña.
Cómo o nome dun animal de tan máa consideración pola sociedade podía pasar a ser o nome das mais distinguidas fidalgas ?
Algunha cousa non cadra….! Ensaiemos outro xeito de focalizar o tema !
,
Na Idade Média, chamábase “LOBA ” a unha túnica branca que colocaba o cura para dar a misa.
Paréceme que hoxe chámase ALBA á tal batina.
Seica todo procede do francés L’AUBE, que o trae do latino ALBUS.
Mesmo o nome dos OVOS das galiñas deben o seu nome á albura da sua cór. ALBO > OUBO > OVO
Escoitei aos nativos mexicanos de chamarlle “blanquitos”.
No nome da OVELLA debe estar escondida a sua xenérica blancura. ALVILIA > OUVELLA > OVELLA
Todo isto lévanos a pensar que, se cadra, a orixe do nome das damas galegas, tería mais a ver coa albura da súa pele ou cabelo, que co fero animal que mora no monte.
Recollamos o poema de F. Villon : “Ballade des dames du temps jadis ”:
Onde fai unha lembranza de antigas damiselas galas :
“ La royne BLANCHE comme lis
Qui chantoit à voix de seraine
BERTHE au grand pied
BIÉTRIX, ALLIS, HAREMBURGIS,…
e JEANNE, la bonne Lorraine,…
Mais ou son les neiges d’antan ?
O nome de LOBA das nosas fidalgas, viría da “ L´AUBE ” francesa?.
No poema, a primeira das damas chámase BLANCHE; xa son os anos de 1450, e se cadra o nome de L’AUBE xa pasara de moda.
Ou cabería unha evolución desde o latin para o galego ? Podería recorrer-se un camino evolutivo do tipo :
ILLA ALBA > ILLA OUBA > A LOUBA > A LOBA ?
Iste nome, xa xermanizado, viria a dar nas DONA BRANCAS que inzan polas documentacións posteriores, até hoxe.
Recollemos da Estoria ( s. XIV ): “ Et foi esta infante…. que era moy ALVA e moi fermosa,…”
Os copistas, daqueles tempos, ignorantes da orixe etimolóxica do nome, latinizaron LOBA por LUPA, do mesmo xeito que os traductores dos Evanxeos cometeron o erro de traducir CAMELUS, polo ruminante dos desertos, e ainda hoxe estamos co absurdo de que un rico non pode entrar no ceo, conforme un camelo tamén non entra polo ollo dunha agulla,… mádia leva !
DONA BRANCA é o nome dunha caste de uva polas terras de BARONCELLE ( Val de Monterrei ), que como a MENCÍA recolle os chamadeiros das señoras daqueles tempos.
O nome de LOBA caería en desuso, sustituido polo menos conflictivo de BRANCA…
Ainda temos unha segunda opinión, se a primeira non fose posíbel.
LOBÁS é o nome dunha parroquia do Carballiño.
Na primeira idea, relacionaríamos o seu nome cos lobos, que non deberon escasear no viciño monte da MADANELA .
O caso é que a documentación medieval non nos autoriza a eso; alí é chamada de LIUBANNIS , o que nos devolve a que o seu nome sexa debido a un posesor /a, apelado de LIUBA ; nome que moitas mulleres rusas ainda usan hoxe, e cuxo significado ten que ver co amor.
A traducción sería AMANDO/A , AMABLE, ou AMOROSO/A.
Por esa banda debe entrar o LOVE inglés e o LIEBE alemán.
Non sei se valerá alguna desas teorías para explicar o chamadeiro das nosas damas das “ neves de antano”.
De todos xeitos, parés moito mais razoábel aceitar que o nome das nosas donas LOBA, receberon o tal apelativo ou ben por ser o seu cabelo ou pele dunha proverbial brancura, ou por ter o nome derivado amorosa palabra centro europea LIUBA.
O que que temos que desbotar, de calquera xeito, que tal nome procedese dos LUPANARES nen tivese nada a ver co fero e montesío animal que era o LOBO.
