A esquerda fala en esperanto

Cando eu era un miúdo, por Loucía viña unha vez por semana un mendicante pedindo polas portas. Por aquel entón os pobres traballaban a esmola, dándolle ao zoco de lugar en lugar, non como agora que a agardan sentados ás portas das igrexas. Era espigado e aposto, de tostada cute, dono dun corpo gallardo feito dunha peza. Tiña un físico capaz de satisfacer as demandas da moza máis esixente. Chamábanlle o Tolo de Beade. Lizgairo era, pero algo lle debía de rebulir nos miolos para merecer tal apelativo. Nunha casa recollía patacas, noutras fabas e unto, e, chegando a hora do xantar, sempre había unhas cuncas de caldo para encher o estómago daquel mocetón. Non faltaba tampouco quen o agasallaba cun xarro de viño, máis para acenderlle a lingua que para apagarlle a sede. Estimulado por Baco, era entón cando exhibía as dotes de orador. Subido a un dos perpiaños que utilizaban os veciños para darlle ao bico nas noitiñas tépedas do verán, adornaba os discursos cunha melodiosa voz de barítono. Tiña dous preferentes, ou case en exclusiva, se non terzasen novidades que alterasen a rutina. Un de púlpito e outro de tribuna. Na oratoria sacra quedáballe algo de Bossuet. Na política podía pasar por un Demóstenes. Os sermóns iniciábaos co seguinte encabezamento: "No te acuestes en pecado, que te puedes levantar condenado". Nas súas homilías, como estaba en uso, empregaba o español, pois, sendo cousa de igrexa, sería un sacrilexio profanalas cun idioma proscrito por Roma e por España. O máis substantivo estaba nas súas vibrantes arengas revolucionarias, nas que retomaba o galego por ser a lingua da rebeldía. Subía á tribuna do perpiaño co berro de "fóra o capitalismo", e baixábase dela co de "morte ao capital". Entre apertura e clausura, maxinade os explosivos que metería no discurso un pobre de pedir.

¡Que non daría eu por ver hoxe ao Tolo de Beade subido aos perpiaños da política! Chamáballe ao capital polo seu nome e non con eufemismos. Falaba claro, precisamente cando o capitalismo español acababa de gañar a guerra, e seguía depurando aos que preferían morrer a ser idiotas. Estaba tolo, retrucarase. Si, pero era un louco daqueles que o Bretón -o que interpretaba cantigas coa vasoira- diferenciaba dos estúpidos. Hainos agora que perderon o siso, pero tamén a valentía. Explícome. Tócanos vivir en época de crise. ¿Cando a plebe non estivo nela? É unha praga -unha máis- coa que o sistema económico castiga á sociedade polos delitos por el cometidos. Para combátela non abondan folgas, que non van baleirar de stocks os almacéns. Tampouco armando o pobo con balas de fogueo. Hai que arrincar a raíz que alimenta a crise. En lugar de enigmas utilicemos vocábulos que o vulgo entende e non admiten interpretacións. O "capitalismo" é palabra coñecida polo pobre, e, os tecnicismos, en lugar de ilustrar desorientan. Dubido se a neoesquerda sabe o significado do termo neoliberal, palabra que usa para pasar por douta en micrófonos e tribunas. Supoñamos que si. Entón haberá que entender que o neoloxismo válelle para substituír o discurso pedagóxico polo demagóxico. Sempre escoito falar de modelos, coma se estiveramos nunha pasarela. Nunca de sistemas. O modelo ao que se culpa de xerar a crise non a produce por liberal senón por capitalista. De tal sofisma podemos deducir -¿por qué non?- que o que se pretende é o retorno ao protoliberalismo, outra variante da economía de mercado, e que foi o causante da gran depresión do 29. A alternativa da esquerda non está no intercambio de modelos. Hai que substituír sistemas.

O neoloxismo, híbrido teórico inventado para retrucar a Keynes, poida que sirva para esconder a procedencia ideolóxica dunha esquerda que se bate en retirada tras a caída de Berlín. Non falo de muros. Hainos que merecen a protección da UNESCO. As paredes derrúbanse para propiciar a simbiose de culturas e civilizacións. A reunificación non é a palabra máis axeitada para definir o que aconteceu na histórica cidade en novembro do 89. Repetiuse unha nova rendición de Breda, acosada a zona oriental polas lanzas de occidente. Entendedes a parábola. A historia, a veces tarda pero sempre se repite. Dezasete veces destruíron Xericó os invasores, e outras tantas foi reconstruída. Por moi forte que resoen as trompetas imperialistas as murallas renacerán de novo, non como cárcere senón para defenderse dos animais depredadores. A vitoria do capital corre perigo de murcharse, non só polos rebentos que o socialismo lle está metendo polas portas de servizo, as que dan ao sur. Máis que nada, polas lombrigas que a súa gula lle está a introducir nas tripas. Cando a esquerda nada polas beiras, por medo a naufragar, foi un presidente da CEOE quen se chimpou de cabeza ao río, culpando da crise á economía de mercado. ¡Vaia paradoxo! ¡A dereita recuperando a linguaxe que a progresía tirou no lixo! Pouco teñen que ver os discursos actuais cos que pronunciaba o Tolo de Beade. Máis que hostiazos ao sistema parecen carantoñas.

Nun artigo meu hai algún tempo publicado recollía a opinión que sobre as crises manteñen os eruditos na materia. Son produto da economía capitalista, chámese esta proto ou neoliberal. Alguén quixo buscarlle parangón coas vacas fracas que Xosé interpretou nos soños do faraón. Se en algo se asemellan é nos resultados, non nas causas que as orixinan. Alí, eran os vaivéns da natureza, que unhas veces negaba e outras prodigaba os seus recursos. Os períodos de abundancia compensaban os de carestía. Sementábase na primavera, regábase no verán, recollíase no outono e gardábase para o inverno. Había fames, por rigor das inclemencias, pero non parados. Apoiémonos na fábula. Exipto seguiu o exemplo da formiga previsora, e os fillos de Israel o da cantariña que pasaba o estío rascando o violín. O valor das cousas estaba no seu uso. As crises do capital chegaron cando se antepuxo o valor de cambio ao valor de uso, cando se empezou a producir non para comer senón para vender. Partindo destas premisas estamos en condicións de facer unha interpretación correcta do problema. O conflito xorde se non atopa mercado o que naceu como mercadoría. Non é novidosa a teoría que afirma que na economía tradicional prodúcese para satisfacer necesidades, e na capitalista son as necesidades as que se subordinan á produción.

Trocáronse os papeis. O apetito do capital non se sacia se a demanda se mantén inapetente. Por farta ou por estar doente. Contra a fartura naceu a moda e a propaganda. As dúas cumpren a mesma función ca os vomitorios nas bacanais romanas. A moda dálle valor aos pantalóns vaqueiros, e quítallo despois para vender os rotos e lixiviados. Contra a doenza impúxose a venda a prazos. A hipoteca é a espada que pende sobre a cabeza do asalariado. A que o mantén a raia e lle tempera as tentacións de rebeldía. A crise, que os economistas e gobernantes tratan de encerellar con explicacións complexas, é unha cuestión moi simple. Que o mercado é incapaz de equilibrar a oferta coa demanda, as dúas pezas fundamentais no mecanismo do sistema. Non falemos de burbullas. Se saen á superficie é porque a economía ferve. As turbulencias están no pote onde se quenta a auga. Son as fichas de dominó que caen todas cando se empuxa a primeira delas. Se aumentan os stocks sobran operarios. Se o obreiro perde o seu xornal, o banco levántalle a hipoteca. Se o banco non ten a quen vender o embargado aparece a burbulla financeira. Hai unha novidade na recesión económica actual. Agora é o Estado o que sae a rescatar banqueiros, polo papel subsidiario que lle atribúe o modelo neoliberal, función que non tiña no liberalismo clásico. ¡Que pena que teña que ser a facenda pública a que libre da corda aos capitalistas arruinados!

Pouco a pouco, e sen pretendelo, funme metendo nun terreo reservado aos eruditos. Trouxen aquí as miñas avaliacións para darlle pé aos meus censores para que teñan ocasión de ilustrarme coa súa sabenza. Non só de insultos ha de vivir o discrepante. Eu, que son un profano, fillo da gleba, educado á beira do terrón, non comprendo aos que proclaman como alternativa á crise o retorno á economía produtiva. Éntrame a dúbida de se a General Motors, empresa que Obama sacou da creba con cincuenta mil millóns de dólares, é un club de alterne ou unha fábrica de coches, aínda que, éticamente, pouca diferenza existe entre unha e outra actividade. Se cadra, na primeira delas é onde podemos atopar futuro para a nosa economía. Se o estancamento é o que ateiga os almacéns de mercadorías, non sei a que vén incentivar a produción se o que fallan son os compradores. Podía que os que manteñen esta teoría sacasen o diploma na escola de don Avelino (o don víñalle do pazo e non das letras), que, para manter activos os criados, mandáballes derrubar o muro que a semana anterior construíran. O modelo de don Avelino foi o seguido polo Goberno no PlanE. Construíronse piscinas á beira dos ríos, puxéronse tobogáns onde non hai rapaces. Que os erros de don Avelino os pague agora don Mariano, que a primeira medida que tomou foi romper o peto dos traballadores para aboar e cos seus aforros as débedas contraídas polos banqueiros.

O que máis me doe é que os nosos políticos actúen de monicreques dos ventrílocuos españois e repitan análises que, acertadas ou non en contextos diferentes, en nada serven para explicar o problema de Galiza. A contradición non está aquí entre a economía produtiva e a especulativa. As operacións financeiras realízanse nas bulsas de Madrid, Bilbao, Velencia e Barcelona. O intento de abrir unha en Vigo fracasou. Nin sequera nos deixaron un bolsín, coma en Santander. Dirán que abóndanos a nós coas faltriqueiras das peixeiras do Berbés. Aféctanos a crise, non cabe dúbida, máis que nada polas repercusións negativas no campo laboral. Pero, con crises ou sen elas, o paro sempre foi endémico no país. Desde os tempos de Colón, coincidentes co inicio da nosa dependencia. Con todo, a falta de traballo na propia Terra enxugábase na emigración, máis restrinxido este recurso nas épocas de recesión económica xeral. Non vou estenderme nun tema que require un artigo diferente. O que intento deixar claro é que debemos explicar a crise con criterios propios, non a través dos manuais de importación. Sobre todos os nacionalistas. Teño escoitado moitos discursos expresados en galego e de contidos enteiramente españois. O factor identitario nacional está na lingua e na cultura, pero tamén na economía. Así foi como Castelao interpretou a teoría das nacionalidades.