Vándalos
Quizais o primeiro ministro inglés, David Cameron, ten razón ao afirmar que as recentes revoltas en Inglaterra teñen a súa orixe na falta de valores. Existe unha doutrina implícita na sociedade que promulga o principio da posesión inmediata: querémolo todo e querémolo agora. Calquera medio está xustificado se o fin é o gozo instantáneo, a satisfacción rápida de calquera desexo. Concíbese o mundo coma un territorio que debe ser conquistado e explotado sen ningunha limitación, sen contrapartidas nin responsabilidades. A depredación convértese na pauta de comportamento e a cobiza no motor que a activa.
Non obstante, erra Cameron ao buscar os responsábeis últimos desta carencia de principios éticos entre as persoas que participaron máis ou menos activamente nas algueiradas que asolaron as cidades inglesas. Talvez a súa mirada debería dirixirse cara aos estamentos que asumen e fomentan este modelo, cara a aqueles que levan anos convencendo aos cidadáns de que a felicidade é a propiedade.
Podería atopar moitas pistas no documental que se estrea estes días en Galiza, Inside job, no que se indaga nas orixes da actual crise económica dende unha perspectiva norteamericana. Cunha capacidade de síntese admirábel, o director e guionista, Charles Ferguson, explica como evolucionou o capitalismo dende a fin da II Guerra Mundial. Como ata a década de 1940 existía unha rede de leis que lles prohibía ás entidades financeiras arriscar o diñeiro dos seus clientes e como a partir da era Reagan esa regulación foi desaparecendo, dando lugar a un sistema no que o sector financeiro acabou nucleándose arredor dunhas poucas firmas de enorme tamaño -bancos, aseguradoras, axencias de cualificación de riscos- cuxa principal actividade era a especulación. A estrutura económica destas entidades acabou xerando mecanismos en virtude dos cales canto máis diñeiro perdían os seus clientes, máis se multiplicaban os seus beneficios.
,
Ferguson desvela tamén o indecente tráfico de intereses entre a política e o mundo dos negocios. Sen ningún escrúpulo para dar nomes propios, as relacións entre as elites políticas e financeiras están exemplarmente documentadas: no goberno, na Reserva Federal, nas axencias de cualificación... aparecen recorrentemente representantes de entidades privadas que estimularon a confusión económica no seu propio beneficio. Os principais arquitectos da desregulación -persoas que recibían retribucións astronómicas sementando o xermolo da pobreza entre a cidadanía- ocuparon e ocupan altos cargos nas administracións de Reagan, Clinton, Bush e Obama. Cando alguén pretendeu dar a voz de alarma sobre o descontrol desmedido que se estaba creando, unían forzas para desacreditalo e afundilo.
Semella case peor o cinismo que se atopa na actitude de moitos intelectuais que participaron activamente nesta gran estafa e que manteñen os seus postos nas universidades. As millonarias sumas de diñeiro que cobraron traballando como asesores da industria financeira -aínda que non informaban aos lectores de quen pagaba os seus estudos- non son, na súa opinión, unha fonte de conflito de intereses coa súa actividade académica.
Por se todo isto fose pouco, o documental lémbranos tamén que os seus honorábeis protagonistas están involucrados noutros asuntos un tanto turbios que non adoitan ocupar os titulares da prensa: Citibank branqueou o diñeiro do narcotráfico mexicano; Riggs Bank lavaba o do ditador chileno Augusto Pinochet; J. P. Morgan subornaba funcionarios dos Estados Unidos...
Por sorprendente que poida parecerlle a algúns, o sistema non cambiou en absoluto despois dunha recesión na que millóns de persoas en todo o planeta perderon os seus aforros, as súas casas e os seus traballos. As entidades financeiras son agora máis grandes e máis poderosas que antes, e ningún dos individuos que colaboraron no colapso da economía foi procesado pola xustiza. A película nos amosa que, pola contra, moitos deles foron recompensados e ostentan hoxe algúns dos cargos máis importantes na administración do presidente Obama.
Inside job peca dunha inxenuidade ideolóxica moi americana mais é unha obra que non se pode deixar de recomendar vivamente. Polo seu talento pedagóxico -permite comprender a formidable maravallada de hipotecas lixo, derivados e outros produtos financeiros aos non iniciados-, pola súa denuncia dos culpables da crise -aos que se pon nomes e apelidos- e polas memorables secuencias nas que o director coloca en situacións moi difíciles aos entrevistados: a entrevista a Glenn Hubbard, decano da Escola de Negocios da Universidade de Columbia e principal asesor económico de Bush, pasará sen dúbida á unha posíbel historia universal da infamia cinematográfica.
Os participantes nos tumultos de Inglaterra non facían outra cousa que reproducir -por certo, a unha escala ínfima- as accións destes outros vándalos que non dubidan en destruír calquera obstáculo que se interpoña entre eles e o obxecto da súa cobiza. Durante anos, a mensaxe que enviaron eses respectábeis membros da sociedade constitúe unha invitación persoal á rapina. O seu exemplo suscita unha vertixe espoliadora que non repara nas consecuencias e que conta coa impunidade como garantía.
Despois de ver esta edificante obra, compréndense mellor o que hai detrás das declaracións dunha das alborotadoras inglesas: "Estamos a demostrarlles aos ricos que nós tamén facemos o que queremos". Probabelmente, a ela si a procesarán con celeridade.
