De mercadores a mercenarios: dúas historias europeas
A caída do muro de Berlín e a obrigada expansión do sistema cara o Leste tensa a corda até límites extremos e provoca que o obxectivo da ampliación precise do uso efectivo da forza militar
Ao mando do Dragón Vermello Sir James Lancaster comandaba en 1601 a primeira expedición comercial da Compañía das Indias Orientais cara a illa de Xava. Despois de dobrar o Cabo de Boa Esperanza e de aventurarse ben no Índico, a frota alcanzou as illas Nicobar, a costa de Aceh e o afastado porto de Bantam, onde os mercadores ingleses estabeleceron a súa base comercial.
Tentados pola exuberancia do comercio da canela, o cardamomo, o xenxibre e a cúrcuma, os intrépidos mariñeiros e arriscados comerciantes procuraban riquezas para si e para os seus accionistas, un esperanzado grupo de parceiros formado por cabaleiros, notábeis e burgueses na capital do futuro imperio. Aquel primeiro ouro en forma de especias viña mesturado coa épica sorte das velas inchadas, cos impredicíbeis ventos e as tempestades, co sabor do sal e co rinchar inclemente das táboas do navío.
Partindo dunha actividade comercial beneficiosa para ambas partes, a Compañía prosperou. Novas bases comerciais e novos enxeños industriais foron emprazados na India, en Sumatra, en Bengala. A Compañía tomou corpo de seu: non era un estado mais dominaba o comercio, trazaba estratexias expansivas, asinaba acordos con reis, sultáns e emperadores e pelexaba cos seus competidores.
A forza de subornar as elites e de impoñer as súas condicións comerciais a Compañía foise convertendo nun monstro global. Un ente autónomo pero teledirixido en última instancia por unha metrópole para quen facía o traballo suxo. Inmune aos formidábeis avatares políticos na Inglaterra da época (guerra civil, República de Cromwell), a Compañía consolidaba o seu poder. Poucas décadas despois da súa formación, sucesivos edictos autorizaban á Compañía a acuñar moeda, a construír fortalezas e comandar tropas, a asinar alianzas, a facer a guerra e a paz e a exercer xurisdición civil e criminal sobre as empobrecidas poboacións das vastas terras que dominaba.
Xa ben entrado o século XIX o exército privado da Compañía das Indias Orientais dispoñía da súa propia academia militar en Londres e dos seus ben nutridos batallóns de sipaios e mercenarios nos países dominados. Nunha das súas derradeiras aventuras, a Compañía entra de cheo no lucrativo tráfico de droga dura cando forza militarmente a introdución do comercio do opio entre a poboación dun imperio competidor, a China, co obxectivo engadido de debilitar o seu poder apampando ás súas xentes.
Mais algún día alguén na Corte debeu pensar que o poder acumulado pola Compañía era xa excesivo e os seus negocios traspásanse progresivamente ao Estado. O traballo estaba feito, o hemisferio dominado. No século XVII a Compañía atopa unha India rica e poderosa; no século XIX déixaa pobre e dominada. O desigual mundo de hoxe ficaba configurado: a avaricia sen límites tronzara aquel soño primixenio do exercicio xusto do libre comercio, que acaba no sometemento manu militari de extensas rexións do planeta.
Pasaron cen anos. En 1957 outro soño, o de Jean Monnet, dá un decidido paso adiante cando seis países asinan o Tratado de Roma, que consagra o nacemento da Comunidade Económica Europea. Aínda que ben alicerzados no económico, aqueles primeiros pasos na unidade continental viñan marcados no ideolóxico pola creación dun espazo político independente das superpotencias, moi enraizado na crenza dun futuro igualitario que encarnase o mellor da tradición democrática e humanista europea.
Durante décadas o chamado Mercado Común expande o seu ámbito e amplía as súas fronteiras dun xeito acorde cos procedementos formais. As sucesivas incorporacións, aínda que moi desvantaxosas para países como o noso, proveñen da vontade expresa dos estados candidatos. Hai unha porta de entrada e tamén outra de saída. En 1972 Noruega rexeita mediante referendo asociarse á CEE, e ninguén aparentemente cuestiona tal decisión. En 1985 Groenlandia, semiindependizada de Dinamarca, decide abandonar a Unión e faino sen maior problema.
A caída do muro de Berlín e a obrigada expansión do sistema cara o Leste tensa a corda até límites extremos e provoca que o obxectivo da ampliación precise do uso efectivo da forza militar. A figura de Javier Solana encarna como ningunha o solapamento das fronteiras entre a estratexia económica, a política e a militar de occidente. O veterano político socialista é secretario xeral da OTAN en 1999, cando a organización atlántica deseña e leva a termo o bombardeo de obxectivos civís indefensos nun Belgrado aínda non conquistado, acción que causa centos de vítimas inocentes. Sen dúbida fortalecido por tan heroico proceder, Solana pasa nese mesmo ano de secretario da OTAN a Alto Representante da Unión Europea para os Asuntos Exteriores.
Á sucesora de Solana, a tamén socialdemócrata Catherine Ashton, tócalle a tarefa de continuar a expansión, xa revestida sen complexos dun carácter imperial ao uso. Completada a destrución programada de incómodos estados fronteirizos (Libia) ou de estados próximos cun enorme valor estratéxico (Iraq, Siria), o último e máis esclarecedor capítulo da expansión xógase hoxe en Ucrania. Na crise ucraniana a UE, apéndice pouco autónomo dos EUA, perde de novo a vergoña ao invocar perigosamente vellos demos familiares: intervencionismo, cambio de réxime forzado con derrubamento dun goberno elixido segundo os canons habituais, apoio á violencia política de grupos neonazis, alento á intervención do exercito sobre civís desarmados, presenza inducida ou voluntariamente inadvertida de mercenarios estranxeiros como axentes decisivos sobre o terreo.
Cómpre novamente redefinir o mundo, os seus fluxos económicos, as súas áreas de influencia, aínda que para facelo haxa que tronzar novamente aquel soño primixenio que unía o desenvolvemento comercial e o exercicio da democracia. E repetir unha historia de avaricia infinita que, outra vez, comeza con mercadores e remata con soldados.
Ao mando do Dragón Vermello Sir James Lancaster comandaba en 1601 a primeira expedición comercial da Compañía das Indias Orientais cara a illa de Xava. Despois de dobrar o Cabo de Boa Esperanza e de aventurarse ben no Índico, a frota alcanzou as illas Nicobar, a costa de Aceh e o afastado porto de Bantam, onde os mercadores ingleses estabeleceron a súa base comercial.
Tentados pola exuberancia do comercio da canela, o cardamomo, o xenxibre e a cúrcuma, os intrépidos mariñeiros e arriscados comerciantes procuraban riquezas para si e para os seus accionistas, un esperanzado grupo de parceiros formado por cabaleiros, notábeis e burgueses na capital do futuro imperio. Aquel primeiro ouro en forma de especias viña mesturado coa épica sorte das velas inchadas, cos impredicíbeis ventos e as tempestades, co sabor do sal e co rinchar inclemente das táboas do navío.
Partindo dunha actividade comercial beneficiosa para ambas partes, a Compañía prosperou. Novas bases comerciais e novos enxeños industriais foron emprazados na India, en Sumatra, en Bengala. A Compañía tomou corpo de seu: non era un estado mais dominaba o comercio, trazaba estratexias expansivas, asinaba acordos con reis, sultáns e emperadores e pelexaba cos seus competidores.
A forza de subornar as elites e de impoñer as súas condicións comerciais a Compañía foise convertendo nun monstro global. Un ente autónomo pero teledirixido en última instancia por unha metrópole para quen facía o traballo suxo. Inmune aos formidábeis avatares políticos na Inglaterra da época (guerra civil, República de Cromwell), a Compañía consolidaba o seu poder. Poucas décadas despois da súa formación, sucesivos edictos autorizaban á Compañía a acuñar moeda, a construír fortalezas e comandar tropas, a asinar alianzas, a facer a guerra e a paz e a exercer xurisdición civil e criminal sobre as empobrecidas poboacións das vastas terras que dominaba.
Xa ben entrado o século XIX o exército privado da Compañía das Indias Orientais dispoñía da súa propia academia militar en Londres e dos seus ben nutridos batallóns de sipaios e mercenarios nos países dominados. Nunha das súas derradeiras aventuras, a Compañía entra de cheo no lucrativo tráfico de droga dura cando forza militarmente a introdución do comercio do opio entre a poboación dun imperio competidor, a China, co obxectivo engadido de debilitar o seu poder apampando ás súas xentes.
Mais algún día alguén na Corte debeu pensar que o poder acumulado pola Compañía era xa excesivo e os seus negocios traspásanse progresivamente ao Estado. O traballo estaba feito, o hemisferio dominado. No século XVII a Compañía atopa unha India rica e poderosa; no século XIX déixaa pobre e dominada. O desigual mundo de hoxe ficaba configurado: a avaricia sen límites tronzara aquel soño primixenio do exercicio xusto do libre comercio, que acaba no sometemento manu militari de extensas rexións do planeta.
Pasaron cen anos. En 1957 outro soño, o de Jean Monnet, dá un decidido paso adiante cando seis países asinan o Tratado de Roma, que consagra o nacemento da Comunidade Económica Europea. Aínda que ben alicerzados no económico, aqueles primeiros pasos na unidade continental viñan marcados no ideolóxico pola creación dun espazo político independente das superpotencias, moi enraizado na crenza dun futuro igualitario que encarnase o mellor da tradición democrática e humanista europea.
Durante décadas o chamado Mercado Común expande o seu ámbito e amplía as súas fronteiras dun xeito acorde cos procedementos formais. As sucesivas incorporacións, aínda que moi desvantaxosas para países como o noso, proveñen da vontade expresa dos estados candidatos. Hai unha porta de entrada e tamén outra de saída. En 1972 Noruega rexeita mediante referendo asociarse á CEE, e ninguén aparentemente cuestiona tal decisión. En 1985 Groenlandia, semiindependizada de Dinamarca, decide abandonar a Unión e faino sen maior problema.
A caída do muro de Berlín e a obrigada expansión do sistema cara o Leste tensa a corda até límites extremos e provoca que o obxectivo da ampliación precise do uso efectivo da forza militar. A figura de Javier Solana encarna como ningunha o solapamento das fronteiras entre a estratexia económica, a política e a militar de occidente. O veterano político socialista é secretario xeral da OTAN en 1999, cando a organización atlántica deseña e leva a termo o bombardeo de obxectivos civís indefensos nun Belgrado aínda non conquistado, acción que causa centos de vítimas inocentes. Sen dúbida fortalecido por tan heroico proceder, Solana pasa nese mesmo ano de secretario da OTAN a Alto Representante da Unión Europea para os Asuntos Exteriores.
Á sucesora de Solana, a tamén socialdemócrata Catherine Ashton, tócalle a tarefa de continuar a expansión, xa revestida sen complexos dun carácter imperial ao uso. Completada a destrución programada de incómodos estados fronteirizos (Libia) ou de estados próximos cun enorme valor estratéxico (Iraq, Siria), o último e máis esclarecedor capítulo da expansión xógase hoxe en Ucrania. Na crise ucraniana a UE, apéndice pouco autónomo dos EUA, perde de novo a vergoña ao invocar perigosamente vellos demos familiares: intervencionismo, cambio de réxime forzado con derrubamento dun goberno elixido segundo os canons habituais, apoio á violencia política de grupos neonazis, alento á intervención do exercito sobre civís desarmados, presenza inducida ou voluntariamente inadvertida de mercenarios estranxeiros como axentes decisivos sobre o terreo.
Cómpre novamente redefinir o mundo, os seus fluxos económicos, as súas áreas de influencia, aínda que para facelo haxa que tronzar novamente aquel soño primixenio que unía o desenvolvemento comercial e o exercicio da democracia. E repetir unha historia de avaricia infinita que, outra vez, comeza con mercadores e remata con soldados.
