A crise da débeda soberana
A actual crise ten unha intensidade e persistencia no tempo de un rango de orde maior que as que vivimos máis recentemente
Terceira fase da crise económica global
A crise económica global na que estamos inmersos dá comezo no ano 2008 e continúa na actualidade, sobresaltándonos periodicamente. O seu penúltimo capítulo é a polémica social e económica da aprobación do quinto tramo do primeiro rescate do país heleno.
Esta actual crise ten unha intensidade previamente descoñecida só comparable á grande depresión do ano 1929 que tamén tivo consecuencias globais a pesar de que, evidentemente, o mundo de 1930 é marcadamente distinto do actual.
A crise forma parte do sistema capitalista
A existencia de crises económicas no sistema capitalista é algo habitual dende as súas orixes (Crise dos Tulipáns, Grande Depresión) até a actualidade. Sen embargo a actual crise ten unha intensidade e persistencia no tempo de un rango de orde maior que as que vivimos máis recentemente (Crise das punto com, Crises da débeda do sureste asiático).
A crise actual comeza no ano 2008 debido en Estados Unidos por causa das Hipotecas Subprime que presentan a punta de lanza da falta de regulación do mercado de derivados financeiros. Esta primeira fase de xestación contou necesariamente coa connivencia das 3 principais globais axencias de calificación (Moody's, Standard & Poors e Fitch) que falseaban a calificación crediticia de produtos derivados simplemente para gañar máis diñeiro.
A xestación da actual crise sen embargo ten unha xestación moi anterior. Durante o ano 2001, George Bush fillo concibiu unha baixada dos tipos de interese americanos e un aumento da concesión de axudas á adquisición de vivenda co obxetivo da reactivación da economía despois do atentado das Torres Xemelas (e sobre todo da crise das punto com).
Estes foron os factores, logo foron seguidos por outros países, que levaron á maioría das economías desenvoltas do mundo a un período de prosperidade sen precedentes (a burbulla da crise) que dá fin en 2008 co inicio do actual crack.
En novembro de 2008, xa durante a presidencia de Barack Obama, tivo lugar a quebra do banco de inversións Lehman Brothers, que arrastrou como pezas de dominó á aseguradora AIG e aos fondos de xestión privados de garantía pública Fannie Mae e Freddie Mac.
Dá comezo a segunda fase da crise para parar primeiro e logo tentar paliar os efectos de algo que a gran maioría dos economistas convencionais non quixo ver, a existencia dunha crise. Podemos incluír nesta categoría tanto a sesudos Presidentes de Bancos Centrais como ao Director do FMI, Rodrigo Rato, que non quixeron ver a evidencia que os dados amosaban.
A inestabilidade provocou, subseguintemente, efectos tamén sobre o sector industrial representado en Estados Unidos pola compañía General Motors e en Europa sobre os bancos dos que podemos destacar como exemplificante os casos de Islandia ou o de Irlanda que ata ese momento foron paradigma de progreso según a ideoloxía económica neoliberal.
Estes feitos están magnificamente narrados no documental Inside Job (2009)
A Refundación do capitalismo non chegou
A partir deste momento comeza a falarse dunha necesaria refundación do capitalismo pola evidencia dos problemas son xerados por culpa da falta de regulación financeira. Como resposta actívanse inxentes plans de rescate con cartos públicos das empresas afectadas nos distintos países. Estes plans de rescate e máis outros, tan inxentes ou máis, de reactivación económica foron a receita dos gobernos (sobre todo progresistas) seguindo o exemplo de décadas atrás do New Deal que conseguiu reactivar a política económica de Estados Unidos de xeito exitoso despois da Gran Depresión.
Sen embargo neste caso os plans de reactivación en Estados Unidos tiveron uns efectos limitados. No estado español acadou sona charmarlle brotes verdes a eses efectos que hoxe semellan unha broma de mal gusto. Resulta evidente que eses plans fracasaron tanto en Estados Unidos como no estado español. Pola contra, no mesmo período, Francia e Alemaña (con gobernos conservadores) rexistraron unha notable recuperación a pesar de que as principais medidas conservadoras (baixadas de impostos) finalmente non se levaron a cabo.
Que está pasando? Porqué se producen estes efectos nuns países e non noutros?
A partir deste momento hai que destacar que pasamos dende un relato, máis ou menos exacto, dos feitos acontecidos, até hipóteses de traballo plausibles que nos permitan entender o que está sucedendo ou cando menos que ofrezan unha versión cribe diante dos claros indicios de que esta crise económica non rematou polo momento.
Unha hipótese plausible da causa destes efectos contradictorios nos distintos estados pode constituilo o problema orixinado pola débeda soberana.
Podemos observar unha versión deste tema, exposta con gran sinxeleza, no documental Sobredose que recomendo ver antes de seguir lendo.
Crise da Débeda Soberana. A privatización do Estado
Segundo isto estariamos no seguinte capítulo da crise, a terceira fase, na que estamos inmersos e que poderíamos chamar "Crise da Débeda Soberana" porque ten como protagonista á débeda pública dos estados que se postula como garante ante a quebra, primeiro de empresas privadas e logo dos estados. A principal consecuencia desta forma de actuar é a privatización da débeda privada que atopa a garantía do público para resarcir as súas débedas adquiridas.
Isto si que foi unha auténtica refundación do capitalismo: Onde antes había promesa de ganancias inimitadas e perdas limitadas ao capital social da empresa, agora hai unha nova variante para grandes empresas que é a promesa de ganancias ilimitadas a cambio do perigo de perdas garantidas polo erario público, un negocio redondo.
Segundo esta hipótese o diagnóstico do problema é un exceso de déficit público que impediu que os plans de reactivación económica produciran os efectos desexados. No momento en que os bancos e entidades financeiras resultan demasiado grandes para deixalos entrar en suspensión de pagos e se toma a opción de rescatalos, entón a débeda privada tamén se volve débeda pública imposibilitando o aumento do consumo interno simplemente porque a débeda non desaparece e hai que seguila pagando.
Agora é máis fácil sobrepasar o límite da insostibilidade na devolución desa débeda pública. En Estados Unidos este factor podería explicar o escaso efecto que tiveron as medidas de estímulo da economía.
En Europa o problema parece distinto e pode responder á propia configuración interna da Unión Europea na que a moeda común, o Euro, está regulada polo Banco Central Europeo (BCE). Sen embargo este mantén reducidas atribucións en canto á política económica que é competencia dos estados. As grandes diferenzas económicas entre os estados e a imposibilidade do BCE de emitir bonos de débeda europea ocasionou ataques especulativos sobre as economías dos estados máis débiles, denominados PIGS (Acrónimo de Portugal, Ireland, Greece, e Spain), que se ampliou recentemente a países con elevada débeda pública (Italia e Bélxica).
O problema do Euro e por ende da unión económica europea é que o impago da débeda contraída por un país (default) pode ter consecuencias sobre outros países ocasionando un efecto dominó que remate na saída destes do sistema Euro e, por suposto, que despois tamén afectará aos máis fortes, ocasionando unha nova recesión e a hipotética quebra do sistema financeiro da Unión. Para evitar isto habilítanse sucesivos rescates con diñeiro público que implican a cambio políticas de reducción do déficit público dos países rescatados.
Chegado a este punto, cómpre dicir que o problema que orixina a debilidade de Grecia e os PIGS semella ser exactamente o mesmo que causa a fortaleza económica de Francia e Alemaña, (a existencia dunha política económica de dúas velocidades que beneficia ás economías máis robustas pero perxudica ás máis débiles).
Hai que destacar tamén que a impopularidade que nos cidadáns do norte de Europa teñen os plans de rescate dos países chamados despectivamente PIGS porque empregan inxentes cantidades de diñeiro público revelan certa miopía económica. Deberiamos entender de que a economía global está interconectada, e en maior medida se formamos parte da mesma unión económica e monetaria. Son as dúas caras da mesma moeda.
Sen embargo os (un pouco egoístas) cidadáns franceses e alemáns que defenden esta postura, non parecen equivocarse moito identificando que a política de rescates é insostible no tempo e que non alonxa a posibilidade final dunha saída do euro dalgúns países, senón que só a retrasa no tempo. A saída do Euro é unha opción que algúns consideran inevitable. As criticadas axencias de calificación afirman que a reestruturación voluntaria da débeda sería unha quebra encuberta e esta leva á cualificación do Bono Grego como lixo e posteriormente tamén a do bono portugués.
Outras posibilidades son: seguir dando rescates europeos a estes países indefinidamente, ou que o BCE emita Eurobonos e así os países PIGS podan obter boa financiación sen pagar os altos intereses do mercado internacional. Se a primeira opción é claramente insostible a longo prazo, a segunda non é asumible nun período curto de tempo porque implica a perda de soberanía económica dos estados europeos e habería que abrir un longo periodo de negociación.
Agora: As Febres Recurrentes
Namentres pensamos nestas cousas observamos como os acontecementos están a sucederse en episodios que parecen febres palúdicas con períodos de calma seguidos dun aumento repentino da temperatura que cada vez é maior. As febres recurrentes deste tipo rematan coa morte do enfermo senón se lle aplica unha medicina rapidamente.
Como exemplo desta malaria económica temos a interminable secuencia de problemas da segunda fase da crise: que primeiro eran que non se tomaban medidas, logo que as medidas que se tomaban non eran suficientes, despois o problema pasou a ser que Grecia enganou a Europa, máis adiante que Portugal aprobe no seu Parlamento o rescate, despois que necesita un novo rescate, ou que se degrada a débeda italiana, mañá será a subida do teito da débeda americana, e pasado mañá pode ser causa a publicación do segundo test de estrés dos bancos europeos, ou unha sentenza do Tribunal Constitucional Alemán declarando ilegais as axudas a outros países da zona Euro... en fin unha sucesión interminable de problemas que cansa á opinión pública que soporta a pesada carga da crise financeira pero que ademais non resolve ningún dos preexistentes.
K.O. Técnico
Todo parece estar encamiñándose cara a morte do paciente en cuestión de semanas ou meses O combustible destes movementos son enormes beneficios económicos a persoas que, sen máis límite que o lucro, apostan a comprar barato para logo vender caro, e que carecen de regulación que lles impida campar ás súas anchas.
Tendo en conta que, seguindo a metáfora palúdica, tamén poden aparecer boas medicinas que fagan remitir e enfermidade o certo é que aumentan os economistas que actualmente consideran a posibilidade de riscos sistémicos nos que a morte do enfermo é unha gran quebra global tal e como defenden dende o citado documental Sobredose até economistas non-neoliberais 1 ou non-neoliberais 2
Tamén onde os resultados son evidentes é onde directamente se deixa quebrar ás compañías implicadas en impagos e as políticas monetarias serven para devaluar a moeda e reducir así o valor das débedas.
Todos os argumentos recollidos neste artigo son, por suposto, hipóteses sen embargo resulta inquietante non xa que poda producirse unha quebra sistémica senón tan sequera que poidamos albiscar unha posibilidade deste tipo.
Ante isto cabe preguntarse se o nacionalismo galego está estudando este tema da crise ou se cando menos temos intención de ter unha teoría económica minimamente coherente adaptada aos tempos nos que vivimos. Podemos recordar que os obxectivos do marxismo cando foi creado eran conseguir unha mínima equidade dos individuos e un estado que garanta prestacións sociais e redistribución da renda ou se, polo contrario, renunciamos a todo isto e unicamente nos limitamos a xestionar as administracións públicas cada un como mellor poda e saiba pero sen ningunha coherencia política, que é o que estivemos facendo nos últimos anos.
Finalmente, bótanse de menos espazos de debate no principal partido político do nacionalismo galego destes e outros temas de actualidade que non estean necesariamente restrinxidos pola necesidade de servir estrictos turnos de palabra e facer grandes composicións retóricas en vez da presentación de datos de carácter científico ou técnico e da súa contrastación, nos que os militantes de base podamos debatir e enriquecernos con outros máis coñecedores e expertos de cada tema. Estes espazos deberan servir para recuperar o pulso da sociedade que o BNG perdeu no seu último periodo político e ademais dar respostas aos anceios e inquietudes (15M) que todos temos por formar parte da sociedade.
Terceira fase da crise económica global
A crise económica global na que estamos inmersos dá comezo no ano 2008 e continúa na actualidade, sobresaltándonos periodicamente. O seu penúltimo capítulo é a polémica social e económica da aprobación do quinto tramo do primeiro rescate do país heleno.
Esta actual crise ten unha intensidade previamente descoñecida só comparable á grande depresión do ano 1929 que tamén tivo consecuencias globais a pesar de que, evidentemente, o mundo de 1930 é marcadamente distinto do actual.
A crise forma parte do sistema capitalista
A existencia de crises económicas no sistema capitalista é algo habitual dende as súas orixes (Crise dos Tulipáns, Grande Depresión) até a actualidade. Sen embargo a actual crise ten unha intensidade e persistencia no tempo de un rango de orde maior que as que vivimos máis recentemente (Crise das punto com, Crises da débeda do sureste asiático).
A crise actual comeza no ano 2008 debido en Estados Unidos por causa das Hipotecas Subprime que presentan a punta de lanza da falta de regulación do mercado de derivados financeiros. Esta primeira fase de xestación contou necesariamente coa connivencia das 3 principais globais axencias de calificación (Moody's, Standard & Poors e Fitch) que falseaban a calificación crediticia de produtos derivados simplemente para gañar máis diñeiro.
A xestación da actual crise sen embargo ten unha xestación moi anterior. Durante o ano 2001, George Bush fillo concibiu unha baixada dos tipos de interese americanos e un aumento da concesión de axudas á adquisición de vivenda co obxetivo da reactivación da economía despois do atentado das Torres Xemelas (e sobre todo da crise das punto com).
Estes foron os factores, logo foron seguidos por outros países, que levaron á maioría das economías desenvoltas do mundo a un período de prosperidade sen precedentes (a burbulla da crise) que dá fin en 2008 co inicio do actual crack.
En novembro de 2008, xa durante a presidencia de Barack Obama, tivo lugar a quebra do banco de inversións Lehman Brothers, que arrastrou como pezas de dominó á aseguradora AIG e aos fondos de xestión privados de garantía pública Fannie Mae e Freddie Mac.
Dá comezo a segunda fase da crise para parar primeiro e logo tentar paliar os efectos de algo que a gran maioría dos economistas convencionais non quixo ver, a existencia dunha crise. Podemos incluír nesta categoría tanto a sesudos Presidentes de Bancos Centrais como ao Director do FMI, Rodrigo Rato, que non quixeron ver a evidencia que os dados amosaban.
A inestabilidade provocou, subseguintemente, efectos tamén sobre o sector industrial representado en Estados Unidos pola compañía General Motors e en Europa sobre os bancos dos que podemos destacar como exemplificante os casos de Islandia ou o de Irlanda que ata ese momento foron paradigma de progreso según a ideoloxía económica neoliberal.
Estes feitos están magnificamente narrados no documental Inside Job (2009)
A Refundación do capitalismo non chegou
A partir deste momento comeza a falarse dunha necesaria refundación do capitalismo pola evidencia dos problemas son xerados por culpa da falta de regulación financeira. Como resposta actívanse inxentes plans de rescate con cartos públicos das empresas afectadas nos distintos países. Estes plans de rescate e máis outros, tan inxentes ou máis, de reactivación económica foron a receita dos gobernos (sobre todo progresistas) seguindo o exemplo de décadas atrás do New Deal que conseguiu reactivar a política económica de Estados Unidos de xeito exitoso despois da Gran Depresión.
Sen embargo neste caso os plans de reactivación en Estados Unidos tiveron uns efectos limitados. No estado español acadou sona charmarlle brotes verdes a eses efectos que hoxe semellan unha broma de mal gusto. Resulta evidente que eses plans fracasaron tanto en Estados Unidos como no estado español. Pola contra, no mesmo período, Francia e Alemaña (con gobernos conservadores) rexistraron unha notable recuperación a pesar de que as principais medidas conservadoras (baixadas de impostos) finalmente non se levaron a cabo.
Que está pasando? Porqué se producen estes efectos nuns países e non noutros?
A partir deste momento hai que destacar que pasamos dende un relato, máis ou menos exacto, dos feitos acontecidos, até hipóteses de traballo plausibles que nos permitan entender o que está sucedendo ou cando menos que ofrezan unha versión cribe diante dos claros indicios de que esta crise económica non rematou polo momento.
Unha hipótese plausible da causa destes efectos contradictorios nos distintos estados pode constituilo o problema orixinado pola débeda soberana.
Podemos observar unha versión deste tema, exposta con gran sinxeleza, no documental Sobredose que recomendo ver antes de seguir lendo.
Crise da Débeda Soberana. A privatización do Estado
Segundo isto estariamos no seguinte capítulo da crise, a terceira fase, na que estamos inmersos e que poderíamos chamar "Crise da Débeda Soberana" porque ten como protagonista á débeda pública dos estados que se postula como garante ante a quebra, primeiro de empresas privadas e logo dos estados. A principal consecuencia desta forma de actuar é a privatización da débeda privada que atopa a garantía do público para resarcir as súas débedas adquiridas.
Isto si que foi unha auténtica refundación do capitalismo: Onde antes había promesa de ganancias inimitadas e perdas limitadas ao capital social da empresa, agora hai unha nova variante para grandes empresas que é a promesa de ganancias ilimitadas a cambio do perigo de perdas garantidas polo erario público, un negocio redondo.
Segundo esta hipótese o diagnóstico do problema é un exceso de déficit público que impediu que os plans de reactivación económica produciran os efectos desexados. No momento en que os bancos e entidades financeiras resultan demasiado grandes para deixalos entrar en suspensión de pagos e se toma a opción de rescatalos, entón a débeda privada tamén se volve débeda pública imposibilitando o aumento do consumo interno simplemente porque a débeda non desaparece e hai que seguila pagando.
Agora é máis fácil sobrepasar o límite da insostibilidade na devolución desa débeda pública. En Estados Unidos este factor podería explicar o escaso efecto que tiveron as medidas de estímulo da economía.
En Europa o problema parece distinto e pode responder á propia configuración interna da Unión Europea na que a moeda común, o Euro, está regulada polo Banco Central Europeo (BCE). Sen embargo este mantén reducidas atribucións en canto á política económica que é competencia dos estados. As grandes diferenzas económicas entre os estados e a imposibilidade do BCE de emitir bonos de débeda europea ocasionou ataques especulativos sobre as economías dos estados máis débiles, denominados PIGS (Acrónimo de Portugal, Ireland, Greece, e Spain), que se ampliou recentemente a países con elevada débeda pública (Italia e Bélxica).
O problema do Euro e por ende da unión económica europea é que o impago da débeda contraída por un país (default) pode ter consecuencias sobre outros países ocasionando un efecto dominó que remate na saída destes do sistema Euro e, por suposto, que despois tamén afectará aos máis fortes, ocasionando unha nova recesión e a hipotética quebra do sistema financeiro da Unión. Para evitar isto habilítanse sucesivos rescates con diñeiro público que implican a cambio políticas de reducción do déficit público dos países rescatados.
Chegado a este punto, cómpre dicir que o problema que orixina a debilidade de Grecia e os PIGS semella ser exactamente o mesmo que causa a fortaleza económica de Francia e Alemaña, (a existencia dunha política económica de dúas velocidades que beneficia ás economías máis robustas pero perxudica ás máis débiles).
Hai que destacar tamén que a impopularidade que nos cidadáns do norte de Europa teñen os plans de rescate dos países chamados despectivamente PIGS porque empregan inxentes cantidades de diñeiro público revelan certa miopía económica. Deberiamos entender de que a economía global está interconectada, e en maior medida se formamos parte da mesma unión económica e monetaria. Son as dúas caras da mesma moeda.
Sen embargo os (un pouco egoístas) cidadáns franceses e alemáns que defenden esta postura, non parecen equivocarse moito identificando que a política de rescates é insostible no tempo e que non alonxa a posibilidade final dunha saída do euro dalgúns países, senón que só a retrasa no tempo. A saída do Euro é unha opción que algúns consideran inevitable. As criticadas axencias de calificación afirman que a reestruturación voluntaria da débeda sería unha quebra encuberta e esta leva á cualificación do Bono Grego como lixo e posteriormente tamén a do bono portugués.
Outras posibilidades son: seguir dando rescates europeos a estes países indefinidamente, ou que o BCE emita Eurobonos e así os países PIGS podan obter boa financiación sen pagar os altos intereses do mercado internacional. Se a primeira opción é claramente insostible a longo prazo, a segunda non é asumible nun período curto de tempo porque implica a perda de soberanía económica dos estados europeos e habería que abrir un longo periodo de negociación.
Agora: As Febres Recurrentes
Namentres pensamos nestas cousas observamos como os acontecementos están a sucederse en episodios que parecen febres palúdicas con períodos de calma seguidos dun aumento repentino da temperatura que cada vez é maior. As febres recurrentes deste tipo rematan coa morte do enfermo senón se lle aplica unha medicina rapidamente.
Como exemplo desta malaria económica temos a interminable secuencia de problemas da segunda fase da crise: que primeiro eran que non se tomaban medidas, logo que as medidas que se tomaban non eran suficientes, despois o problema pasou a ser que Grecia enganou a Europa, máis adiante que Portugal aprobe no seu Parlamento o rescate, despois que necesita un novo rescate, ou que se degrada a débeda italiana, mañá será a subida do teito da débeda americana, e pasado mañá pode ser causa a publicación do segundo test de estrés dos bancos europeos, ou unha sentenza do Tribunal Constitucional Alemán declarando ilegais as axudas a outros países da zona Euro... en fin unha sucesión interminable de problemas que cansa á opinión pública que soporta a pesada carga da crise financeira pero que ademais non resolve ningún dos preexistentes.
K.O. Técnico
Todo parece estar encamiñándose cara a morte do paciente en cuestión de semanas ou meses O combustible destes movementos son enormes beneficios económicos a persoas que, sen máis límite que o lucro, apostan a comprar barato para logo vender caro, e que carecen de regulación que lles impida campar ás súas anchas.
Tendo en conta que, seguindo a metáfora palúdica, tamén poden aparecer boas medicinas que fagan remitir e enfermidade o certo é que aumentan os economistas que actualmente consideran a posibilidade de riscos sistémicos nos que a morte do enfermo é unha gran quebra global tal e como defenden dende o citado documental Sobredose até economistas non-neoliberais 1 ou non-neoliberais 2
Tamén onde os resultados son evidentes é onde directamente se deixa quebrar ás compañías implicadas en impagos e as políticas monetarias serven para devaluar a moeda e reducir así o valor das débedas.
Todos os argumentos recollidos neste artigo son, por suposto, hipóteses sen embargo resulta inquietante non xa que poda producirse unha quebra sistémica senón tan sequera que poidamos albiscar unha posibilidade deste tipo.
Ante isto cabe preguntarse se o nacionalismo galego está estudando este tema da crise ou se cando menos temos intención de ter unha teoría económica minimamente coherente adaptada aos tempos nos que vivimos. Podemos recordar que os obxectivos do marxismo cando foi creado eran conseguir unha mínima equidade dos individuos e un estado que garanta prestacións sociais e redistribución da renda ou se, polo contrario, renunciamos a todo isto e unicamente nos limitamos a xestionar as administracións públicas cada un como mellor poda e saiba pero sen ningunha coherencia política, que é o que estivemos facendo nos últimos anos.
Finalmente, bótanse de menos espazos de debate no principal partido político do nacionalismo galego destes e outros temas de actualidade que non estean necesariamente restrinxidos pola necesidade de servir estrictos turnos de palabra e facer grandes composicións retóricas en vez da presentación de datos de carácter científico ou técnico e da súa contrastación, nos que os militantes de base podamos debatir e enriquecernos con outros máis coñecedores e expertos de cada tema. Estes espazos deberan servir para recuperar o pulso da sociedade que o BNG perdeu no seu último periodo político e ademais dar respostas aos anceios e inquietudes (15M) que todos temos por formar parte da sociedade.
