Lois Pereiro: a lucidez alucinada

Todas as persoas que senten angustia se parecen. Hai nos seus ollos unha mancha que os devora. Son criaturas estrañas cunha carga pesada da que non queren falar. O caso é que están aí e nos evitan. Foxen de nós e da furia que nos invade. Mais, de onde proceden?. Cal é o punto xeográfico concreto do que xorden estas siluetas elásticas que viven entre nós e teñen a estraña capacidade de destapar as miserias cunha simple ollada?. Da memoria. Por esa razón saben perfectamente quen son e porque non se adaptaron ás cousas. Distinguen as propias emocións das alleas sen dificultade. Daquela non tenden a culpar os demais do odio, nin do resentimento que provocan os complexos. Iso si, procuran afastarse de todo e de todos. Precisan da soidade.

Lois pereiro era unha silueta elástica, desas que escriben coa alma e saben emocionar. Naceu tantas veces como foi capaz de observarse, e, sabendo que tal exercicio era moi habitual nel, podemos dicir que naceu cada día que viviu. É certo. Observábase. Facíao coa precisión dun estudoso. Quería saber e comprenderse. Por iso podía explicarse a si mesmo, referir sen afectación o que lle sucedía. Estaba enfermo. Seguramente farto de medicamentos. Esta tarde no parece que me encuentre muy bien, explicaba no seu caderno -Conversa ultramariña- e continuaba, Últimamente siento escalofríos. A veces, por horas; pero no sé si se deben al placer de estar solo, aunque me saluden con bromas los camareros del Borrazás, o al miedo que provoca en mí mi propia ausencia voluntaria del mundo que me sigue a mi lado como un perro... Séntese neste fragmento a necesidade do desafogo. Intúese a causa: o desconcerto polo que se lle viña enriba. Imposíbel pois fuxir... No entanto, a pesar das dificultades, conseguiu vivir á marxe de todo. No extremo. E gustáballe.

Dada entón a fondura do home e a elasticidade da súa memoria, é necesario deixar claro que a súa lucidez é unha lucidez alucinada e libertaria que conmove pola sinxeleza expresiva e a naturalidade coa que prantexa o desastre da limitación. O Pereiro kamikaze bota por fóra a angustia cun sentido do humor empregado case coma escusa pola agudeza. Así é que non sorprende que, xunto coa expresión do estupor ante o mundo de fóra, atopemos outra que intenta suavizar a sensación lectora, certamente inevitábel de termos consciencia. Velaí un exemplo disto:"Canso xa de buscar algo en min mesmo, ando á procura do mundo exterior, pero resulta ser unha conexión telefónica cortada: con algo de paciencia e uns poucos días atoparei o cable que a conecte." (Conversa ultramariña. Ed. Positivas)

Ditaba cos dedos a dor sen resultar excesivo. Así, a razón de que nos teña engaiolado tanto non é outra que esa tensión poética xerada coa fusión do aprendido e a propia invención dando lugar a binomios de gran expresividade coma estes de Poemas 1981 1991, editados en Positivas: fría vibración, inferno húmido, presente na súa ausencia, atmósfera ardente e muscular, un suburbio de aceiro e quilowatios, esta noite industrial definitiva, un deus sensual, etc.

O monfortino suscitou entón o interese de persoas ben diversas, grazas á conxugación de contrarios: fondo/superficie, memoria/invención, coñecemento/inxenuidade, certeza/incerteza... Todo o que escribiu é resultado dunha fusión harmónica, onde a modernidade convive, comodamente nos seus poemas, cunha estética moito máis clásica. Sen forzar a máquina.

Digamos que tiña habilidade dabondo para mesturar a innovación co premoderno, ou mesmo clásico. Esta peculiaridade fixo del un poeta cun rexistro expresionista, por momentos punk, mais tamén intenso, inclinado á melancolía e a soidade herdada dos poetas europeos. Pereiro rompe a estrutura gramatical, no entanto sabe a un tempo coarnos no medio dun poema un hipérbato brutal e descarnado.

Vexamos un exemplo deste uso retórico e comprobemos como non recarga o poema logrando sustentalo na modernidade:

Cartografía (Poemas 1981-1991, Positivas) "(...)Debera ser posible/facer mapas do odio/e os húmidos monólogos/das cisternas /de noite/descifrar"

Outro exemplo moi claro no que o hipérbato conforma unha armazón harmoniosa mesmo coa ruptura gramatical, témola en versos coma estes do poema "Corporal (je t'aime...): "Da boca a furia, os dentes:/ as armas da paixón/que a pel intacta exploran e profanan! Carne de luxo/amor/ tóxico inxecta..."

Neles, o poeta suprime verbos que perfectamente poderían estar presentes ( Da boca teño a furia, teño os dentes) e muda a posición das palabras -velaí a orde esperábel: "que profanan e exploran a pel intacta/, carne de luxo/ inxecta amor/ tóxico"-. No entanto, nós, arrastrados pola emoción lectora, dada a expresividade do poema no seu conxunto, non fixamos a atención nesa sutil complicación gramatical, mais, aí está, metéunola ben dobrada. Eis a excelencia de Pereiro, un poeta desacomplexado que non teme ao pasado literario do que procede e sabe reinterpretalo con acerto.

E, do mesmo xeito que recupera este recurso ben antigo, non foxe tampouco das metáforas e endílganos unha no medio dun poema sen puntuar. Vexamos isto en Eter (Poemas 1981-1991):

A lus caiu da fiestra/co enorme mar de plumas da alborada/para anunciar que todo amor é inútil/mentres pinga con ritmo salvaxe/a cortina xeada do teu odio.

Ou estoutras que podemos ler en Penetration Prayer, menos audaces que a anterior.

Celebra e recebe/(...) na túa boca/ este ouro branco e lóxico veleno/ co teu sangue entreaberto/ a un mundo incerto/ en doses fragmentadas de ruína/..."

MANEIRAS DE VIVIR: PENSAMENTO POÉTICO E PRAXE COHERENTE

Así pois, todo o dito enriba -e moito máis que poderían engadir outros/as que si o coñeceron en persoa-, fai do monfortino un poeta imprescindíbel para nós, na medida en que toca aquilo que nos afecta: amor, enfermidade, morte e angustia. Maldito, dirán algúns, mais sobre todo libertario, tiña de seu un aspecto raramente expresionista que contribuía ao "charme". Así, como apunta Antón Patiño, exerceu un fascinio absoluto nos fotógrafos da súa xeración. Talvez por iso, como explica o artista monfortino no seu ensaio, Existen unha chea de fotos lendarias. Execelentes fotografías dos seus retratos asinados por Xurxo Lobato, Manuel Vilariño, Nacho Santás, Víctor Echave, Andrés Panaro, Xosé Abad, Vari Caramés e outros. (Lois Pereiro, Radiografía do Abismo, Ed. Espiral Maior).

Estamos pois ante un poeta que somatizou a poesía no propio corpo -eis o "existencialismo filiforme", en palabras de Patiño, que se deixa ver na súa figura alongada, proxectándose coma unha sombra, certamente inquietante- e levou á práctica aquilo que moi atinadamente explicou Gamoneda : a poesía como forma de vivir. Podémolo percibir na súa inquietude por todo o que o rodeaba e que, de certo, formou parte da propia creación: Escollo sempre con certa atención a perspectiva que máis me pode servir para observar o mundo, e procuro estar só, inda que non me importe atopar (raramente en Coruña) algún vello amigo que me teña algo que dicir.

Destas palabras, extraídas de "Conversa ultramariña" e doutras moitas, infírese a vida vivida, o amor incondicional por Piedad Cabo e certa esperanza: quería engancharse á vida, para seguir amando máis e mellor, aínda que sabía que iso non sería xa posíbel: "Ahora que me sobra lo que tengo, cuando tanto amor me desborda y necesito tiempo para darlo, el mundo se apresta a su venganza haciéndome pagar mi indiferencia pasada y el haber sido siempre tan amado. (...) Siento que la tristeza ocupa mi ánimo cuando pienso en eso que me falta y que no puedo daros: un Futuro radiante y compartido, un milagro continuo y cotidiano. Que os puedo dar a cambio?...". Sucedeu todo para el dun xeito inesperado, ou non tanto, e a "lección", como el propio di, foi dura: "Hoxe perdín o sentido auditivo, e quizais mañá estea cego e recupere o oído. Vou aproveitar ben estas leccións da vida, esta circunstancia tan pedagóxica, para meditar sobre os vivos sen interferencias exteriores ó meu orixinal percorrido por estas miserias dos mortais."

Vemos entón que, á marxe do poeta punk, de silueta expresionista e gusto pola modernidade, existía en Lois unha especial inclinación pola soidade que o levou, sen dúbida, á exactitude poética, froito non só da observación, mais das moitas lecturas e desa inquietude vital constante por aprender : "La filosofía ejerce una buena influencia en mí: escribo menos que antes, pero ya casi lo hago bien, sin vacilar, y obtengo cuando quiero frases de una página. (...) De momento leo a Botho Strauss y a Handke, porque veo que no había profundizado a fondo en sus visiones, y actualmente están más próximos a la más influyente de las mías".

Desta procura do coñecemento e da súa paixón poética xurdiron os poemas permeábeis e afoutos que coñecemos. Nós, para entrar neles, só necesitamos querer sentir e non temer á angustia. Deixarémonos levar. Aceptaremos que temos diante nosa un home próximo, sinxelo, capaz de descortizar os textos doutros autores, non só clásicos, mais actuais, ,pertencentes a outras literaturas, e alimentarse deles.

Daquela, poderemos discernir a naturalidade expresiva da pretenciosa provocación, inexistente no autor monfortino que, principalmente, escribía porque lle gustaba e tiña esa necesidade. De feito, a súa obra é escasa e non tivo, en vida, a difusión merecida. Tanto é así que, de volver por aquí, estaría ben sorprendido de ver que se lle dedica o Día das Letras Galegas...

A respecto desta cuestión, viríanos moi ben lembrar aquilo que, no seu día, escribiu Bukowski, un autor que Lois coñecía ben, pois pensamos que, coma el, ao ver todo o que está a suceder coa súa obra, botaría unha boa gargallada e espetaríanos aquela mítica frase do escritor americano tan acaída para casos coma estes: Lo peor de todo es que algún tiempo después de mi muerte se me va a descubrir de verdad. Todos los que me tenían miedo o me odiaban cuando estaba vivo abrazarán de repente mi memoria. Mis palabras estarán en todas partes. Se crearán clubs sociales y sociedades. Será como para volverse loco. Se hará una película de mi vida. Me pintarán mucho más valiente de lo que soy y con mucho más talento del que tengo. Mucho más. Será como para hacer vomitar a los dioses. La especie humana lo exagera todo: a sus héroes, a sus enemigos, su importancia....

Así é que, de igual modo que Buk, como el o chama no libro, Pereiro viviu a vida como lle foi parecendo, sen someterse a ninguén. Só a excelencia dos demais podía impresionalo. Nunca o poder. Se cadra foi esa a razón da súa separación de todo e de todos, sempre de café en café con esas amigas súas, preciosas e descoñecidas: Susi, Patti, Pepiña, Miri... Nunca exhibiu o illamento para diferenzarse de nada. Era simplemente cuestión de indiferenza e fatiga. Sobre todo isto último.

E xa que mencionamos o interese de Lois polo visceral Bukowski, vexamos como o monfortino recolle parte desa escrita indiferente e do seu humor, adquirindo, coma o americano, ese pulso estético, ao que xa fixemos alusión enriba, que combina perfectamente o drama coa modernidade expresiva como escusa. Tanto Bukowski coma Pereiro, tiñan de serie un alto perfil poético derivado dunha visión audaz que parecía querer mitigar o efecto do sublime constantemente. Non o conseguiron. Algo efectivamente sublime e brillante quedou en boa parte do que escribiron.

Así é que, de centrármonos nunha mesma novela de Bukowski, por exemplo Mujeres, podemos atopar isto:

"Refulgía de sexo. Incluso las cucarachas y las hormigas y las moscas querían jodérsela"

Ou isto, moito máis directo aínda:

"La maldita calientapollas, le daría un centenar de embestidas. ¡Le daría veinticinco centímetros de púrpura palpitante!."

Mais tamén poderemos ler algo certamente diferente, máis analítico e cun agudo sentido do humor en frases que, coma neste caso a última, son anticipatorias e nos implican na percepción do autor coma cómplices, xa que nos fai sentir que sabe que sabemos o que virá. E nós, metidos en fariña, rimos con el.

"(...) Yo las aceptaba así (a las mujeres hermosas) por lo que eran, y el amor venía difícilmente y muy raras veces. Cuando ocurría era normalmente por razones equivocadas. Uno simplemente se cansaba de estar manteniendo apartado al amor y lo dejaba venir porque a algún lado tenía que ir. Entonces, normalmente, venían muchos problemas".

Velaí outro exemplo desa consciencia do desastre:

"La gente tenía que encontrar cosas que hacer mientras esperaba la muerte"

Visto isto, cómpre ampliar a nosa visión deste escritor erotómano - ou así se pretendeu autosignificar: sexoadicto convencido do pracer potencial que podía dispensar, dentro e fóra do papel- e non esquecer que foi el propio quen asegurou aquilo de que "A bondade podía atoparse ás veces no centro do inferno". É imprescindíbel ter presente a súa consciencia radical da dor, comprender, sobre todo, que sabía demasiado, que sentira máis dunha vez o desasosego e a crueldade. Así é que o Bukowski sucio, hipersexualizado e violento, ten outra faciana menos comentada polos lectores/as que -obcecados moitas veces polo seu sarcasmo e expresión abrupta- esquecemos esoutra escrita extrema e abrumadora que convive coa procacidade.

Daquela, á marxe da agónica expresión machista -isto é evidente- que busca ser lacerante porque, en certa maneira, o autor gustaba de autoimprimirse castigos, vemos nidiamente que, dependendo de onde enfoquemos, atopamos no autor americano unha escrita brutal e gozosa ou máis ben poética e autodestrutiva, sempre en relación con esta tendencia do home real. Bukowski sufría de xeito habitual. Era un poeta que necesitaba flaxelarse. Pero era poeta, porque en cada liña latexaba un desastre, un descontrol vírico que trasladaba da psique ao papel cun estraño poder de atracción sobre nós.

Pereiro recolle este legado humorístico sucio e emprega a suxerencia, de cando en vez, para conseguir unha certa "destensión" e quitarlle ferro á dor implacábel, motivada pola constante preocupación ante a enfermidade, sempre presente na súa vida. No entanto, percíbese no monfortino, unha maior tendencia a buscarse, a coñecerse sen contemplacións, así que podemos deducir que gozaba de maior hixiene mental que Bukowski e aclaramos que, aquí, entendemos por "hixiene", naturalidade. Non se pretende en ningún momento facer unha valoración moral pola traxectoria sexual que o escritor americano, en moitas ocasións, padeceu máis que gozou, pois intuímos que co sexo non chegou, como pretendía, a liberarse da raiba e da dor que o embargaban. No entanto, nunca escarmentou.

Pero sigamos con Pereiro, vexamos esta influencia bukowskiana nalgúns fragmentos moi sinxelos da súa "Conversa ultramariña". Este, por exemplo:

Unha rapaza na barra do bar onde escribo isto pon os ollos en min. É moi consciente da súa beleza, e iso satisfaina. Eu tamén son consciente, e ela sábeo. Tamén a min me satisfai que a súa ollada mo diga, pero aí remata todo o que pode haber de común entre os dous. Non sei se debería cruzar os brazos e observala directamente, a ver...

Así, como ocorría co autor americano, Pereiro coloca no sitio adecuado unha frase que abre a porta ao riso cómplice. Daquela, tamén sabe implicarnos, meternos dentro diso que sucede. No entanto, aprezamos no galego unha sutileza maior, pois non culpa, nin directa nin indirectamente, a ninguén do que lle puidese acontecer. Amais diso, recoñécese na súa obra un respecto polas mulleres que se bota de menos en toda a escrita de Bukowski que, animalizándose el, a través de Chinaski, parece conducirnos, pola simpatía que inspira, a que o escusemos e, xa que logo, obviemos que nos teña animalizado tanto a nós, retratándonos coma femias hipersexualizadas e, en moitos casos malignas ou idiotas. Feitas para sermos invadidas polo gran fornicador...

En todo caso, cinguirémonos ao feito literario, deixando á marxe a calidade humana deste home, todo testoterona e contradicións. Insistimos neste punto fundamental porque nel radica a diferenza entre ambos autores. Así, temos diante nosa dúas personalidades ben distintas. Por unha banda, atopamos un Bukowski dual: violento e feble, que, indirectamente, se doe de si mesmo, e, pola outra, disfrutamos dun Pereiro que nunca se xustifica nin escuda en nada, sendo entón, diametralmente oposto ao americano ,non só na forma -pois non recolle o legado completo desa escrita erótica que relata "polvos", "embestidas" ou, "enculamientos" e que, nalgúns intres, pode saturar case tanto como aquel exacerbado Opus Pistorum, de Henry Miller-, mais tamén no contido, moito máis próximo á realidade vivida.

Digamos que Pereiro non se oculta detrás do escritor, nin se autocomprace en modernidades ou pretendidas provocacións. Intúese pois, nesta Conversa, un home sinceiro consigo mesmo. Desa sinceridade xorde a autenticidade da súa escrita, que non se conforma con Bukowski, e bebe tamén da introspección dos poetas ingleses. Coma eles, indaga no seu interior e vive nun exercicio continuo de metapoética vital que o mantén en evolución constante. Isto é o que nos engancha do autor, que sentimos o que nos conta como verdadeiro porque o é. As súas palabras están feitas do metal das cidades, da inconsistencia da vida, xa que logo do abismo anunciado, da radical necesidade de ser en solitario, do amor impenitente por Piedad Cabo, e, daquela, da capacidade bestial de permanecer fiel nos afectos. Viviu Pereiro invadido de amor. Por iso ninguén o lembrará coma unha persoa arrogante ou desabrida. Ao contrario.

Interesarémonos moito nisto, nesa modestia do home, por considerarmos que constitúe a base da mesura desa autopercepción, real e desmitificadora, que deu como resultado o gran poeta que coñecemos, un dos máis auténticos e fondos, sempre querendo aprender a escribir. Consideramos isto moi relevante porque entendemos que, no seu caso, vida e poesía son unha mesma cousa.

E precisamente a propósito desta unión indivisíbel, poesía-vida, temos de mencionar o fragmento de Henri Michaux que o poeta inclúe na súa Conversa, por consideralo para el imprescindíbel.

"Ve hasta el fondo de tus errores, por lo menos de algunos, para que puedas examinarlos bien. Si no, al detenerte a la mitad del camino, volverás a repetir el mismo género de errores a lo largo de toda tu vida, cosa que algunos llamarán "destino". Obliga al enemigo, que es tu estrutura, a desenmascararse. Si no has podido torcer tu destino, sólo habrás sido un apartamento alquilado"

A continuación, o poeta volve ao que estaba, á realidade do que vivía no preciso instante en que amosou a Miri o texto de Michaux que tanto lle gustaba e explica que ela comprende moi ben o que o significan esas palabras. Afirma, de paso, que el mesmo debería introducilas na súa memoria e non esquecelas nunca: "También yo debería aprenderla de memoria. Pero ese día, al llegar la noche, después de cenar, volvemos a casa andando, sintiendo con alivio el frío y la oscuridad que nos rodea. Hablamos de nuestros problemas con el cuerpo, la vida y el mundo. (...) Dos seres apaleados pero con fuerzas siempre en la reserva, que suben a la casa entre sombras y viento, apoyados el uno en el otro, refugiándose del frío con súbito afecto...".

E máis abaixo, volve insistir con este autor, empregando outra frase súa certamente reveladora: "Eres contagioso para ti mismo, recuérdalo. No dejes que TÚ se apodere de ti". Tanto e tan convencido estaba de que debía coñecerse que, non só tiña conta das propias reflexións sobre si mesmo -non por egocentrismo, mais por ser quen de extraer máis e mellor materia humana del propio-, senón das de Piedad, pois sabía que con elas podía completar a información que xa tiña de seu e lembrar aqueloutra esquecida. "Sol de mi vida, tengo mucho que aprender y muchos proyectos pendientes por realizar (ahora que deseo conocer a la gente y me creo preparado). Espero que tú me ayudes cuando estés aquí y me pongas firme, y me enseñes (por ejemplo) a saber estar bien cuando esté mal. Esas son cosas que sólo tú sabes. Tengo que recoger todo lo sabes tú de mi y yo tenía olvidado".

Daquela, afondar nesa cuestión do "eu" converteuse nunha constante que lle permitiu "contarse" no poema. Por iso resultan tan auténticas as súas palabras, porque non pretende impresionar, mais dar conta do vivido, daquilo que o perturbaba, das limitacións propias. Do medo tamén. Dun desexo enorme de fuxir, de estar só: ausente dos propios brazos. De facer que o poema fose un "recipiente" onde atopar acubillo. Pereiro viviu boa parte da vida metido nos propios poemas, non só nos que escribiu, mais naqueles que imaxinou, probabelmente pola fatiga ante un mundo exterior, en moitas ocasións, decepcionante. Era ese recipiente poético un lugar abstracto, perdido na brétema. O cerne do seu pensamento. Nel só podía habitar a verdade. A súa. Entón non sorprenden frases de Pereiro coma aquelas que apareceron na entrevista que Lupe Gómez lle fixo ao poeta en vida (A Nosa Terra, 1996) e que Antón Patiño recupera no seu ensaio: "Creo que nas sociedades actuais a xente esquécese de falar da dor e da morte. Hai unha asepsia espiritual e física. A xente tócase menos. As distancias entre as persoas alónganse. Inténtase fuxir das cousas. Coma se non existisen porque non se fala delas. Canto máis se fale da morte moito mellor. A min non me preocupa morrer. A morte son unhas dores e logo déixate en paz."

Maldito, "enfant terrible", e sobre todo poeta, pois non lle quedou máis remedio que selo, amosou sempre unha gran capacidade de autocrítica. Así é que soubo, como explicou nesa entrevista en A Nosa Terra, que "Non pode coñecer a poesía e a vida e o amor quen non coñece o fracaso.". Imaxinamos pois que Pereiro detestaba a autocompracencia e, como amais disto viu as orellas ao lobo, optou por ler, escribir e, sobre todo, amar. Con auténtica paixón.

Eis a continua introspección, sempre á procura do "eu", convertendo a vida vivida nunha especie de teseracto ou hipercubo emocional, na medida en que o tempo se amorea ao seu redor, envurullando pasado, presente e futuro nun único punto. Así, a pesar da consciencia da duración, o poeta, afastado do marco social, lonxe do fenoménico e moi centrado en si mesmo, no que pensaba, escribía ou podía sentir, xerou ao redor del propio e do proceso creativo, un tempo vertical, semellante ao dos poemas que propuxo Bachelard, e conseguiu que aquilo que, sen dúbida, pertencía á anterioridade, volvese sempre sobre el. Que estivese aí. Fixo.

E do mesmo xeito que conserva o sucedido, pode volvelo vivir, experiméntalo novamente. Talvez por esa razón, Piedad Cabo entra dentro do teseracto de Pereiro, porque en todo o que sentía e pensaba estaba ela, emerxente e luminosa, representando a idea do amor, pois Pereiro amouna porque amaba o amor que ela lle inspiraba... Curioso. Amar porque amamos amar. Ser e tempo nese exercicio. Iso foi o que sucedeu co monfortino, pois, prendido como estaba ao devandito exercicio amoroso, o tempo para el non corría, mais agromaba unha e outra vez. Por todas partes. Metido nos intersticios, na apariencia das cousas, no impulso. Así é que, dirixíndose a Piedad, afirma que o que pretende "No puede ser ya una declaración marcada por el tiempo o el espacio. Hemos sobrepasado esa "duración" de que habla Handke, porque en el fango de todas las nostalgias, visiones, contaminación mutua, imágenes creadas y compartidas, sin ruído y sin furia en que estamos metidos hasta el cuello, eso que otros llaman amor no es suficiente." Non se pode ser máis claro. O vínculo entre eles é memoria, futuro imaxinado e presente. Nada había de romántico en amarse. Simplemente o facían. "No somos siameses, pero tú tienes mi alma y yo la tuya, sin que sepamos nosotros cómo y cuándo."

Tal é a fondura do afecto que o embargaba que case poderiamos dicir que esta Conversa ultramariña, pretende ser, non unha declaración, como el mesmo explica, mais un xeito de soster o sentimento no aire, de darlle movemento. Simplemente. Amais disto, cómpre valorar e agradecer a Piedad Cabo que decidise entregar estes textos para que se publicasen, pois neles temos un auténtico informe do que foi o proceso creativo do autor, na medida en que permite ver a fonda preocupación por seguir evoluíndo como poeta e todas esas rutinas que sempre fornecen os estudos filolóxicos...

E para rematar, malia que quede moito por dicir, recolleremos un último fragmento desta Conversa que incide nesa idea da aprendizaxe constante que tanto inquietaba a Pereiro e que axudará moito a interpretalo e poder imaxinar até que punto tería evoluído de seguir vivo. É unha frase de Michaux, interesante e ben actual:"Pase lo que pase, no te permitas nunca -suprema falta!- creerte un maestro, ni siquiera un "maître à mal penser". Te queda muchísimo por hacer, muchísimo, casi todo. La muerte recogerá un fruto todavía verde (H. Michaux). Tomaré buena nota". Nós tamén.