Literatura á carta

Os escaparates das librarías non ofrecen, normalmente, exposición destacada do libro galego. Só as que teñen unha miga de amor polo seu o fan. E así imos tirando, coa sensación de estar aínda prohibidos (como os tempos en que había que coller os libros do faio ou do andel camuflado). O xeito de presentación nese escaparate que rouba as miradas -algunhas miradas- tamén mudou desde hai uns anos. Antes presentábase en galego a chamada, a propaganda do autor ou autora e da súa obra. Agora xa aparece en español. Triste pero lóxico. Porque a obra escrita tamén aparece en español ao mesmo tempo que en galego, e un xa non sabe se se trata de literatura española ou literatura galega. Cousas da industria cultural, da empresa, da editorial, dicíame un escritor dos que andan neste ceo. Como se un non fose libre para se afirmar con valentía no idioma que o define, aínda que iso lle coute as vendas ou o leve a un plano secundario ou á censura. A industria cultural é esa que se basea en escribidores que preparan as súas obras co escándalo necesario para que actúen como morbo na nosa sociedade e enchan as arcas xa non sabemos de quen. Operación comercial máis que literaria. Pero o curioso é que pican como peixes precisamente aqueles que son os deostados.

A realidade é mala, pero non moito peor -polo menos nos aspectos fundamentais- que a de hai dez ou quince anos. O que variou é a nosa conciencia, a convición, a perspectiva do futuro, porque un non pode ignorar que actuar desa forma axuda tamén a acantoar o noso idioma, a poñelo, como anda a intentar Feijoo e o seu nefasto partido, nas catacumbas da nosa sociedade. Ceder agora é anular o futuro da nosa literatura nacional, porque illar o idioma ou metelo nos museos é o mesmo que dicir que dentro de pouco, os tan preocupados da súa figura e da súa gloria ficarán sen nada ou quedarán asimilados a unha literatura estraña. Estamos a afirmar ese camiño coa literatura á carta. Que a queres en español?, pois aí vai. Que en galego? Pois tamén, pero cóllea daí abaixo. Non se pode actuar como fai a Xunta, como se os usos e dereitos dos dous idiomas que aquí existen fosen os mesmos.

Tempos vellos aqueles en que sectores sociais como os intelectuais acendían sempre a chama da protesta contra todo o que nos sometía. Contra o que nos negaban nesta Terra onde nós faciamos vangarda dun futuro ao que sometiamos a batalla. Máis colectivo que individual. Todo iso foi desaparecendo, e brilla agora o contrato económico como ideoloxía, a fama como pretensión exclusiva, a presenza nos controlados medios de comunicación como meta. É boa a masificación da literatura, pero nunca a este prezo. O normal non é que haxa moito e distinto; é, pola contra, iso, pero ofrecido ao interese dunha cultura á que se lle están poñendo as bombas do españolismo máis atroz para que desapareza.

E que tempos estes tan raros, cando estoupa en anacos un sistema económico vello e caduco, agresivo e imperial e outra vez as voces dos asimilados calan e botan contas da conveniencia ou non de erguer a súa voz nesas institucións culturais levantadas precisamente polos inimigos do país. Cando xa nos dá por dicir que o premio Fernádez. Latorre é unha marabilla, ou que a diplomacia que nunca se tivo cos partidos e militantes máis coherentes desta nación se pon agora en uso para recibir en celebración de Letras aos torturadores do idioma nun dos momentos máis críticos da nosa historia. Ou que un representante da RAG bote a candidatura de Fraga para o Otero Pedrayo.

Cando as poucas e valentes editoriais que tiñamos con fidelidade ao país, estean tamén sufrindo o bombardeo dunha Xunta que pouco a pouco vai queimando as débiles armas que nos quedaban. Cerrando. Cérranse librarías a ducias, as mellores, e cérranse xornais galegos e editoriais que levaron por historia o facho da presenza que outros intentaron sempre anular. Colle, lector, lectora, algún dos últimos libros publicados en galego e verás que están editados na China ou noutro destes estraños países de onde nace o sol. Lemos en galego libros publicados na China. Supoño que para resistir, ás veces, hai que morrer un pouco. As cousas que nos envelenan para que á fin poidamos salvarnos. E mentres isto ocorre, a Xunta nega o pago que por lei ten que facer ao libro galego e a quen o publica.

O libro, arma de intelixencia, de rebeldía e de liberdade. O libro que non é admitido por unha sociedade abocada ao alleamento dunha técnica perfectamente planificada. Antes o opio era a Igrexa. Agora é a televisión. Cousas que pasan nun momento terribelmente delicado e de construción e loanza da pasividade. A pasividade creada pola técnica e o consumo.

Chegará un novo ano feliz non porque o desexemos ou llo pidamos ao Xacobeo de Feijoo ou a un violentado deus de Bieito XVI. Chegará se nós queremos que chegue e o planificamos así para movernos. Andamos niso, mais necesitamos, para acadalo, dicir o que dicimos con ansia de remover o soño no que os últimos anos nos meteron, que é remover ideais esquecidos ou maltratados polo canto vello da modernidade que engaiola aos que hai anos berraban a favor do país, da súa xente e de todos aqueles símbolos que o identifican.