Falacia da insistencia na antigüidade da nacion española

Cando naquela xuntanza científica se defendeu a idea de que as pinturas de Altamira, igual que todas as da arte francocantábrica, eran manifestacións relixiosas, un director xeral, representante da administración da ditadura, engadiu entusiasmado que, sendo homes relixiosos e estando en España, sen dúbida tiñan que ser cristiáns. Un meu profesor alí presente aceptou a idea, pero con fina agudeza engadiu que só lle vía un pequeno problema: que ser cristián doce ou trece mil anos antes de Cristo, tecnicamente, era un pouco complicado.

Verea y Aguiar, na súa Historia de Galicia (1838), seguindo ao francés Pezron, deixou dito que “una nacion puede pasar por grande ó por el número de sus pueblos, ó por el valor de sus antiguos individuos, ó por la antigüedad de su origen”. Se a fórmula xurídica “de tempo inmemorial” se empregaba abusivamente en época moderna para validar unha práctica ou un uso determinado, cando as nacións quixeron reforzar e patentizar a súa importancia con respecto ás veciñas, esforzáronse en salientar dados, reais ou supostos, de antigüidade. A antigüidade foi sempre un valor en si mesma: ser cristián vello era un signo positivo de distinción, o mesmo que posuír cuarteis seculares no escudo ou, na milicia, ter os galóns murchados polo tempo. Se nun plano individual ou familiar a antigüidade é un grao, o mesmo sucede nos pobos e nacións, e os historiadores que pretenderon individualizalos e engrandecelos sempre lles procuraron raíces antiquísimas e fundadores mitolóxicos, desde Rómulo para Roma ata Noela para Noia ou Teucro para Pontevedra.

O que resulta admirable é que historiadores profesionais contemporáneos e mesmo laureados sigan a empregar o mesmo criterio da antigüidade para engrandecer España, chegando, nun alarde intelectual semellante ao entusiasmo do político franquista, a chamar “primeiros españois” aos que moraron en Altamira. Coitados magdalenienses que morreron sen chegar a saber que eran españois e cristiáns.

,As aguias napoleónicas levaron por Europa o uniformismo imperialista, o que provocou unha reacción romántica que destacou as diferenzas nacionais, procurando cada país as súas raíces xa na prehistoria e, sobre todo, na historia medieval. Avanzado o século XIX, tódalas nacións, no senso actual da verba, tiveron historiadores, digamos oficiais, que lles elaboraron unha historia na que, de maneira natural, se mesturaban feitos obxectivos e documentados con outros fantasiosos, con lendas e con invencións que axudasen ao seu engrandecemento e creasen conciencia nacional. Sen saír da Península Ibérica, tivemos en España un Lafuente e en Portugal un Herculano. As súas historias, ao seren feitas para nacións con estado, chegaron a ser a base escolar de sucesivas xeracións e, aínda hoxe e cada vez máis, nos círculos que defenden a antigüidade e a unicidade da nación española se considera que a historia que eles e nós, os cidadáns das nacións periféricas, tivemos que estudar é a verdadeira historia, sendo os actuais historiadores cataláns, vascos ou galegos (algúns) uns falsarios que nos dedicamos a deturpala para así poder inventar unha nova para as nosas respectivas nacións.

A idea forza repetida constantemente por políticos iletrados que, en historia, non foron máis alá dos estudos do bacharelato franquista ou, peor aínda, dos seus profesores epígonos é a seguinte: España é a nación máis antiga de Europa. Aínda a semana pasada a repetiu enfaticamente o presidente Mariano Rajoy desde Xapón. Para os que tal din, España é unha nación desde os Reis Católicos, evidenciando con isto unha absoluta ignorancia nunha materia que debería de ser boa parte da formación dun político. Pero máis admirable é que historiadores profesionais, dos que xa consideran españois aos moradores de Altamira, cheguen a dicir que España non é un estado multinacional, como unha especie de imperio austrohúngaro en versión mediterránea, senón unha nación multicultural que leva 500 anos derribando murallas e suscitando encontros. E conste que só cito ideas de historiadores que saben do seu, non dos abertamente sectarios con obras que alimentan o máis rancio e reaccionario do público español.

Deixando á marxe, por concretas, outras falsidades de menor entidade, imos facer un percorrido panorámico, necesariamente por entregas, pola historia de España, deténdonos unicamente naqueles intres e séculos nos que os políticos e historiadores interesados destacan a unidade e a importancia de España no concerto internacional. Lonxe de min a intención de aproveitar Terra e Tempo para facer unha publicación histórica, que correspondería a outro formato e a outro foro. O que pretendo é aportar unha serie de dados que ningún historiador cientificamente solvente, con independencia da súa ideoloxía e dos seus amores nacionais, ousará contestar, porque son dados obxectivos, non interpretacións. A finalidade é obvia: proporcionar aos lectores non iniciados na historia dados certos que demostran que os Reis Católicos non unificaron España, que España non tivo ningún imperio europeo, que hai que agardar ao primeiro Borbón e aos seus decretos de Nova Planta para empezar a falar de unidade (imposta), etc.

Xa polo camiño, poderemos ver que, se España é para Ortega y Gasset “más bien que un pueblo, la polvareda que queda cuando por la gran ruta histórica ha pasado un gran pueblo...”, para o premio Nobel Ramón y Cajal, nunca España foi máis do que era, cando, en 1897, pronunciou o seu discurso de ingreso na Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales, chegándose a preguntar: “Como productores de civilización en su más amplio sentido, ¿es lícito afirmar que hemos degenerado con relación a nuestros antepasados de los siglos XVI y XVII?”, e continuou: “España es un país intelectualmente atrasado, no decadente”. Como era premio Nobel en medicina, soportábanlle asertos deste xénero. Pero Ortega, pouco antes do seu devandito parágrafo, falando do nacionalismo catalán, di algo que, só mudando os nomes dos políticos implicados, podería ser aplicado ao que anda a acontecer nestes tempos e que motiva estes meus artigos: “No he comprendido nunca por qué preocupa el nacionalismo afirmativo de Cataluña y Vasconia y, en cambio, no causa pavor el nihilismo nacional de Galicia o Sevilla. Esto indica que no se ha percibido aún toda la profundidad del mal y que los patriotas con cabeza de cartón creen resuelto el formidable problema nacional si son derrotados en unas elecciones los señores Sota o Cambó” (...) “Para mí esto no ofrece duda: cuando una sociedad se consume víctima del particularismo, puede siempre afirmarse que el primero en mostrarse particularista fué precisamente el Poder central. Y esto es lo que ha pasado en España.

Castilla ha hecho a España, y Castilla la ha deshecho”.
(Cont.)