Cadeas de Xabier López López: onde a luz medra entre o escuro

Xa fai moitos anos, cando pretendía inundar o mundo das letras con algo magnífico, pedín acubillo nas ás de Xabier para saber a súa opinión sobre un pequeno manuscrito que consideraba o comezo dunha interminable historia. Logo dun tempo achegoume unha morea de explicacións ou consideracións (afortunadamente consideradas pola miña parte, pero sobre todo para o ben común dos lectores e lectoras) que me fixeron desistir da miña intención de ser “novelista”. Mais hai unha puntualización que lembro con absoluto rigor: Unha novela sobre un escritor? (tal era o meu caso) tes que trocar ese concepto que está excesivamente cultivado e aburrido. E mira ti por onde, vaites! (como acostuma a expresarse el), escribe unha novela sobre un escritor e gaña o premio xerais.

Fora desta pequena incursión, e non tratando de quedarnos co fácil, Cadeas é unha obra xenial, aínda que non me quedo co simple comentario da maioría das crónicas que lin, xa que non a considero simplemente unha novela de novelas, ou unha novela de relatos, senón pequenos oasis dentro dos desertos onde se van concatenando de forma sutil e elegante distintos trazos da existencia, da realidade vivida e por vivir, deses condicionantes que hoxe, por veces, parecen estar terriblemente vivos como se non aprendéramos nada da historia, nada da vida nin da morte.
E efectivamente, hai tantos relatos como lúas no ceo, como lembranzas sexamos capaces de asumir sen medo, simplemente é cuestión de querer mirar. Dentro dos 38 relatos ou capítulos atópamos vida, tal e como é, ligada ao sufrimento, á miseria, aos sentimentos de tal forma que nos fan estar directamente ligados como se estivéramos diante dunha película en tres dimensións. Se Xabier, como sempre, mantén a calidade lingüística, o verbo vivo e as impecables formas, nesta novela presentamos, por riba, algo diferente e non é máis que as súas gañas e se mo permitides “soltouse o pelo”, escribiu dando un paso máis dándolle ese volume de liberdade que lle confire o sentirse a gusto tecleando visións gardadas tanto tempo no seu ser, é como eses músicos que chegado o momento son quen de publicar un disco co que realmente lles apetece e en Cadeas Xabier gustouse como escritor e como persoa.

Adiviña quen vén cear, o principio deste libro e o título que se repite ao longo del, é unha mostra clara da percepción da vida, as miserias nas que acostumamos a meternos cando a inseguridade goberna sobre a realidade, sobre os corpos e as mentes, cando os estatus fragmentan ese indescritible equilibrio que nos impide gozar do que temos sen buscar ou alimentar os ritmos esóxenos que nada teñen que ver co camiño propio. A historia dun escritor, por veces lector envexoso, e a súa peculiar relación cunha lectora e a súa familia dá pé a abrir esa dimensión de fábulas intermitentes nas que a vida non é mais que unha prolongación dun mar batendo contra as rochas até desfacerse.

Mais a elongación das actitudes como parte da propia miseria e tamén da allea atópase moi presente en varios capítulos a través da guerra, facéndonos vivir episodios dunha viveza extrema. As reaccións, os olores, as visións e as décimas de segundo que separan as vidas dun camiño a outro cobran tanta fogosidade que doen, que se senten no profundo e abarrotan de melancolía o pequeno recuncho onde nos disfrazamos eternamente. A paz, antagonista da guerra e tan ligada a ela, definida como o espazo entre dúas guerras da unha mostra da sutileza coa que camiñan o futuro que non é noso. E aí, neses aires de fraqueza, de deriva mental é onde se recrea con delicado (na maioría das veces fascinante) trazo, como os pintores que pintan sobre a pintura, sobre os seus propios cimentos, aquí é onde estratifica a verdadeira humanidade, onde se mostran as miserias e reluce ese ser que levamos oculto entre os días que pasan.

Mais non queda aí este libro, sería triste e inxusto, senón que hai porcións de viva sangue, e non derramada, senón desa que palpita nos versos da melancolía, naqueles momentos nos que ansiamos o non vivido. Pasodobre, en concreto, é unha fermosa xanela aberta ao verbo da vida, rescatando do profundo eses momentos que por veces nos fan sentir altamente especiais, unha historia de amor ocasional e como tal intimamente subxugada á derrota se non fose ese presente tan tanxible, esa escuma de aroma que nunca se vai marchar da memoria. Os momentos vividos entre un músico á beira da decadencia amorosa e unha camareira dun bar nun recuncho nacido da soidade forman esa pequena partitura que en outras circunstancias acabaría no baleiro, na encrucillada morta das estelas deixadas polos avións que se cruzan ante a nosa perspectiva mais viaxan lonxe un do outro.

E por sinalar outro relato, compre destacar tamén a historia sobre Rafael Dieste, que non é tal, senón que é unha confluencia de paralelismos ou algo semellante dun coñecido seu. Neste caso a propia habilidade de Xabier para relatar esta capítulo é inmensa e astuta, xa que o universo envolve a estas dúas personaxes a través dos ollos dun deles, son case dúas historias nunha soa.

E sería inxusto seguir porque quedarían na vaga memoria ciceladas de compromiso, ángulos que descubrir á vista, gárgolas radiantes de sol. É posible unha historia de historias? Eu coido que “cadeas” é un mar en movemento, un mar vivo que nos trae e nos leva, que nos envolve sutil e abruptamente ante as porcións de terra agardando o seu envite. Para min é unha única historia chea de fascinación e peculiaridade, chea de pulmón enérxico, un deserto onde brillan as máis fermosas flores.

“Cadeas” de Xabier López López, está publicado pola editorial Xerais e foi gañadora do premio, que leva o mesmo nome, do ano 2.013