A periodización da historia e o interminable século XIX
Todos sabemos que un século son 100 anos, pero na práctica, como imos ver, pode chegar a ter 175. Para o seu estudio a Historia divÃdese en perÃodos ou épocas que comezan cun acontecemento importante que vai producir cambios en determinados aspectos da vida das persoas e polo mesmo da sociedade no seu conxunto, afectando ao seu desenvolvemento cientÃfico, cultural, económico, sistema polÃtico, etc., e que ten como caracterÃstica que se vai a diferenciar do perÃodo anterior. Son, en sÃntese, as coñecidas como as Idades Antiga, Media, Moderna e Contemporánea.
A efectos prácticos faise un axuste para facer que comecen cun século. Pero sabido é que na realidade, o desenvolvemento dos acontecementos e os seus efectos, pode diferir a nivel local, dentro dun mesmo estado ou pais ou mesmo universal.
Asà temos a Prehistoria, a Idade Antiga; a Idade Media, subdividida en Alta do s. V ao X; Plena do s. XI ao XII; e Baixa, s. XIV e XV; a Moderna do s. XV ao XVIII e despois a Contemporánea.
Os acontecementos que marcan estes cambios son, por exemplo, a caÃda do Imperio Romano de Occidente e o de Oriente, a conquista de América. a Revolución Francesa, a Independencia dos Estados Unidos de América e a Revolución industrial, incluso algúns historiadores falan da caÃda do Muro de BerlÃn do que se cumpriron 30 anos o pasado dÃa 9.
As anomalÃas do século XIX
A Alta Idade Media en Lugo comeza no último terzo do século V, no dÃa de Pascua do ano 460 os suevos entran na cidade segundo nos conta o Cronicón de Hidacio de Chaves, e chega ata o s. X coa terceira refundación da cidade por Ordoño III; a Plena Idade Media comezarÃa coa rebelión do conde Rodrigo Ovequiz no ano 1086 e a cuarta refundación, a de Afonso VI, que foi a definitiva; a Baixa Idade Media comezarÃa no s. XIV coa usurpación do señorÃo ao bispo don Xoán por parte do infante don Filipe, e rematarÃa coa derradeira Revolución Irmandiña de 1467, cualificada no preito Tavera Fonseca como "un grande roÃdo". A Idade Moderna terÃa inicio co descubrimento de América (1492) e rematarÃa coa Revolución Francesa (1789), dous acontecementos que transcenden o nivel local.
Pero para os habitantes do territorio que comprende o Estado español a Idade Contemporánea non comezou coa Revolución Francesa e a Primeira Revolución Industrial. Se houbera que escoller unha frase histórica para retratar o inicio atrasado do século XIX, eu collerÃa esta pronunciada o 10 de Marzo de 1820 polo derradeiro monarca absoluto:
"Marchemos francamente, y yo el primero, por la senda constitucional; y mostrando á la Europa un modelo de sabidurÃa, orden y perfecta moderación en una crisis que en otras naciones ha sido acompañada de lágrimas y desgracias, hagamos admirar y reverenciar el nombre Español, al mismo tiempo que labramos para siglos nuestra felicidad y nuestra gloria". .
Nada disto ocorreu e o balanzo de desgrazas, infelicidade e bagoas non puido ser peor:
- Oito constitucións, as de 1812, 1834, 1837, 1845, 1869, 1876, 1931 e 1978.
- Vintecinco pronunciamentos militares, o primeiro o 12 de abril de 1814 o "Manifiesto de los Persas" e o último o de Franco o 17 de xullo de 1936.
- Catro guerras civÃs, I Guerra Carlista (1833-1840); II Guerra Carlista (1846-1849); III Guerra Carlistas (1872-1876); Alzamento Nacional (1936-1939).
- Dúas Repúblicas, a I República do 11 de febreiro de 1873 ao 29 de decembro de 1874. A II República do 14 de abril de 1931 ao 1 de abril de 1939.
- Tres dictaduras militares, a do xeneral Miguel Primo de Rivera do 13 de setembro de 1923 ao 28 de xaneiro de 1930; a do xeneral Dámaso Berenguer, chamada "dictablanda" do 28 de xaneiro de 1930 ao 13 de febreiro de 1931; a do xeneral Francisco Franco de 18 de xullo de 1938 ao 20 de novembro de 1975.
- Un Sexenio Democrático ou Revolucionario (1868-1874), cun rei foráneo, Amadeo de Saboia (1871-1873).
- Dúas Rexencias, a de Espartero (1835-1843) e a de MarÃa Cristina (1885-1902).
- Dúas restauracións borbónicas, a de 1874 e a de 1975.
Aquà a modernidade encetouse cos primeiros gobernos liberais de Isabel II. Por iso a efectos prácticos eu sempre lles digo aos meus alumnos que o século XIX non comezou en 1800, senón o 29 de setembro de 1833, coa morte de Fernando VII e rematou o 20 de novembro de 1975, tamén a consecuencia dun deceso, afirmación que lles sorprende, pero que chegan a entender cando lles explico a razón desta prórroga de tres cuartos de século reflectida nos acontecementos da relación anterior.
O interminable século XIX
Con motivo do desenterro de Franco o xornalista Daniel Gavela publicou en El PaÃs o artigo "Que Vox os lo premie", e vaia se llo premiou o dÃa 10 de novembro, no que ven a coincidir coa miña apreciación sobre ese anormal século XIX, pois di:
"Por lo demás solo veo ataques de solemnidad y de gozo. A mi no me queda nada ni de lo uno ni de lo otro, porque lo gasté todo el dÃa en que murió y sobre todo, el dÃa que aprobamos la Constitución. Esa es la losa con la que el pueblo español enterró a Franco con la que puso fin al interminable y violento siglo XIX, el más largo de la historia".
Penso que ten razón porque o perÃodo máis longo de estabilidade sen os reiterados sobresaltos do XIX é o que vai de 1976 ata o dÃa de hoxe. Pero este século, por un lado atrasado e por outro alongado polas mesmas circunstancias, a concepción e o exercicio absolutista do poder polÃtico, aÃnda tivo os estertores co intento de golpe de estado militar do 23 de febreiro de 1981 do xeneral Alfonso Armada e Comyn do que foron actores cara o público o tenente coronel Antonio Tejero e o tenente xeneral Jaime Milans del Bosch e Ussia.
Pois ben, cando xa estamos rematando o primeiro cuarto do século XXI, parece que algúns polÃticos e votantes senten nostalxia de ese longo, triste e convulso século XIX e queren volver a el, seguramente por ignorancia, porque nunca tivemos unha clase polÃtica tan pouco responsable e ilustrada e unha boa parte da cidadanÃa tan doada de convencer. Todos os dÃas estamos a escoitarlles as palabras Constitución, nación, patria, bandeira, democracia e ata se volve a sacar dos relatos lendarios o mito de don Pelaio e Covadonga. Están a confrontar os nacionalistas españois, agora chamados constitucionalistas, e os cataláns. Volven aparecer as dúas Españas, intransixentes e descoñecedoras polo que vemos das leccións que nos ofrece a historia. Asà que preparémonos para regresar ao pasado a partir do 3 de decembro.
Mentres os dirixentes polÃticos, ben pagados, lanzan as súas estériles soflamas patrióticas pensando só nos seus, propiciando o enfrontamento cos seus discursos mentireiros e demagóxicos, fomentando o odio ao diferente e ao discrepante, e poñendo en risco a paz social, ao chegar o serán deberÃanse colocar diante das caixas dos supermercados para ver o sobre de sopa e a latiña de sardiñas que mercan para cear moitos xubilados, seguramente nun fogar frÃo e agardando a morrer en solitario. Noutras casas nin eso. ¡E xa nos están anunciando outra recesión!
A efectos prácticos faise un axuste para facer que comecen cun século. Pero sabido é que na realidade, o desenvolvemento dos acontecementos e os seus efectos, pode diferir a nivel local, dentro dun mesmo estado ou pais ou mesmo universal.
Asà temos a Prehistoria, a Idade Antiga; a Idade Media, subdividida en Alta do s. V ao X; Plena do s. XI ao XII; e Baixa, s. XIV e XV; a Moderna do s. XV ao XVIII e despois a Contemporánea.
Os acontecementos que marcan estes cambios son, por exemplo, a caÃda do Imperio Romano de Occidente e o de Oriente, a conquista de América. a Revolución Francesa, a Independencia dos Estados Unidos de América e a Revolución industrial, incluso algúns historiadores falan da caÃda do Muro de BerlÃn do que se cumpriron 30 anos o pasado dÃa 9.
As anomalÃas do século XIX
A Alta Idade Media en Lugo comeza no último terzo do século V, no dÃa de Pascua do ano 460 os suevos entran na cidade segundo nos conta o Cronicón de Hidacio de Chaves, e chega ata o s. X coa terceira refundación da cidade por Ordoño III; a Plena Idade Media comezarÃa coa rebelión do conde Rodrigo Ovequiz no ano 1086 e a cuarta refundación, a de Afonso VI, que foi a definitiva; a Baixa Idade Media comezarÃa no s. XIV coa usurpación do señorÃo ao bispo don Xoán por parte do infante don Filipe, e rematarÃa coa derradeira Revolución Irmandiña de 1467, cualificada no preito Tavera Fonseca como "un grande roÃdo". A Idade Moderna terÃa inicio co descubrimento de América (1492) e rematarÃa coa Revolución Francesa (1789), dous acontecementos que transcenden o nivel local.
Pero para os habitantes do territorio que comprende o Estado español a Idade Contemporánea non comezou coa Revolución Francesa e a Primeira Revolución Industrial. Se houbera que escoller unha frase histórica para retratar o inicio atrasado do século XIX, eu collerÃa esta pronunciada o 10 de Marzo de 1820 polo derradeiro monarca absoluto:
"Marchemos francamente, y yo el primero, por la senda constitucional; y mostrando á la Europa un modelo de sabidurÃa, orden y perfecta moderación en una crisis que en otras naciones ha sido acompañada de lágrimas y desgracias, hagamos admirar y reverenciar el nombre Español, al mismo tiempo que labramos para siglos nuestra felicidad y nuestra gloria". .
Nada disto ocorreu e o balanzo de desgrazas, infelicidade e bagoas non puido ser peor:
- Oito constitucións, as de 1812, 1834, 1837, 1845, 1869, 1876, 1931 e 1978.
- Vintecinco pronunciamentos militares, o primeiro o 12 de abril de 1814 o "Manifiesto de los Persas" e o último o de Franco o 17 de xullo de 1936.
- Catro guerras civÃs, I Guerra Carlista (1833-1840); II Guerra Carlista (1846-1849); III Guerra Carlistas (1872-1876); Alzamento Nacional (1936-1939).
- Dúas Repúblicas, a I República do 11 de febreiro de 1873 ao 29 de decembro de 1874. A II República do 14 de abril de 1931 ao 1 de abril de 1939.
- Tres dictaduras militares, a do xeneral Miguel Primo de Rivera do 13 de setembro de 1923 ao 28 de xaneiro de 1930; a do xeneral Dámaso Berenguer, chamada "dictablanda" do 28 de xaneiro de 1930 ao 13 de febreiro de 1931; a do xeneral Francisco Franco de 18 de xullo de 1938 ao 20 de novembro de 1975.
- Un Sexenio Democrático ou Revolucionario (1868-1874), cun rei foráneo, Amadeo de Saboia (1871-1873).
- Dúas Rexencias, a de Espartero (1835-1843) e a de MarÃa Cristina (1885-1902).
- Dúas restauracións borbónicas, a de 1874 e a de 1975.
Aquà a modernidade encetouse cos primeiros gobernos liberais de Isabel II. Por iso a efectos prácticos eu sempre lles digo aos meus alumnos que o século XIX non comezou en 1800, senón o 29 de setembro de 1833, coa morte de Fernando VII e rematou o 20 de novembro de 1975, tamén a consecuencia dun deceso, afirmación que lles sorprende, pero que chegan a entender cando lles explico a razón desta prórroga de tres cuartos de século reflectida nos acontecementos da relación anterior.
O interminable século XIX
Con motivo do desenterro de Franco o xornalista Daniel Gavela publicou en El PaÃs o artigo "Que Vox os lo premie", e vaia se llo premiou o dÃa 10 de novembro, no que ven a coincidir coa miña apreciación sobre ese anormal século XIX, pois di:
"Por lo demás solo veo ataques de solemnidad y de gozo. A mi no me queda nada ni de lo uno ni de lo otro, porque lo gasté todo el dÃa en que murió y sobre todo, el dÃa que aprobamos la Constitución. Esa es la losa con la que el pueblo español enterró a Franco con la que puso fin al interminable y violento siglo XIX, el más largo de la historia".
Penso que ten razón porque o perÃodo máis longo de estabilidade sen os reiterados sobresaltos do XIX é o que vai de 1976 ata o dÃa de hoxe. Pero este século, por un lado atrasado e por outro alongado polas mesmas circunstancias, a concepción e o exercicio absolutista do poder polÃtico, aÃnda tivo os estertores co intento de golpe de estado militar do 23 de febreiro de 1981 do xeneral Alfonso Armada e Comyn do que foron actores cara o público o tenente coronel Antonio Tejero e o tenente xeneral Jaime Milans del Bosch e Ussia.
Pois ben, cando xa estamos rematando o primeiro cuarto do século XXI, parece que algúns polÃticos e votantes senten nostalxia de ese longo, triste e convulso século XIX e queren volver a el, seguramente por ignorancia, porque nunca tivemos unha clase polÃtica tan pouco responsable e ilustrada e unha boa parte da cidadanÃa tan doada de convencer. Todos os dÃas estamos a escoitarlles as palabras Constitución, nación, patria, bandeira, democracia e ata se volve a sacar dos relatos lendarios o mito de don Pelaio e Covadonga. Están a confrontar os nacionalistas españois, agora chamados constitucionalistas, e os cataláns. Volven aparecer as dúas Españas, intransixentes e descoñecedoras polo que vemos das leccións que nos ofrece a historia. Asà que preparémonos para regresar ao pasado a partir do 3 de decembro.
Mentres os dirixentes polÃticos, ben pagados, lanzan as súas estériles soflamas patrióticas pensando só nos seus, propiciando o enfrontamento cos seus discursos mentireiros e demagóxicos, fomentando o odio ao diferente e ao discrepante, e poñendo en risco a paz social, ao chegar o serán deberÃanse colocar diante das caixas dos supermercados para ver o sobre de sopa e a latiña de sardiñas que mercan para cear moitos xubilados, seguramente nun fogar frÃo e agardando a morrer en solitario. Noutras casas nin eso. ¡E xa nos están anunciando outra recesión!
