A cidade da cultura ou o eloxio á desmesura

O primeiro que me sorprendeu na subida desde o Multiusos do Sar cara á Cidade da Cultura de Galicia, foi o gran número de bancos, non sei se de pedra ou cemento, que hai a modo de peitoril na marxe dereita do acceso. Seguramente terían praza todos os habitantes de Santiago si se lles ocorrese ir sentar alí. Na esquerda, a ambos os dous lados de cada farol de deseño, asentos individuais moi apropiados para parellas mal avenidas.

Esta inflación de bancos, non é máis que o preludio da desmesura do que o visitante vai ver en parte sobre o monte Gaiás, e unha vez no interior dos edificios, tamén debaixo.

Ante os dous colosos de formas ondulantes que xa se poden visitar, o Arquivo de Galicia e a Biblioteca de Galicia, o primeiro que se lle pasa a un pola cabeza é que aínda faltan outros catro: o Centro de Música e as Artes Escénicas, Servizos Centrais, Museo de Galicia e o Centro de Arte Internacional. En total 52.000 m2 ocupados por edificios, cunha superficie de espazos cubertos dispoñibles de 148.900 m2.

Os delirios do novo rico

A primeira impresión que un ten é que a obra foi pensada para amolar. É a visión do novo rico carente de gusto e preparación que quere impresionar a todos cunha casa máis grande que a dos seus veciños e ademais, de pedra auténtica, nada de imitacións. A Cidade da Cultura exteriormente é como a entrada dunha marmorería: un gran mostrario de pedras de distintas cores, texturas e acabados. Nin sequera a pretensión de que fosen galegas se puido cumprir e tráense do Brasil.

Seguramente si se escolleron outros materiais para o seu acabado, reduciríase o tempo de construción, mellorando sensiblemente a súa estética e, sobre todo, o custo. A min tanta pedra abúrreme. Á vista de que xa hai placas de cuarcita rotas, un pregúntase se estas pezas resistirán sen gretarse as xeadas do inverno e as calores do verán, iso que en xeoloxía se chama meteorización. Porque de non ser así o capítulo de conservación vaise a incrementar considerablemente co capítulo de mantemento do conxunto que non debe de ser pequeno. Porque xa non son só os sesenta mil millóns de pesetas de custo, senón os millóns de euros que se vai a levar todos os anos do orzamento da Xunta si se quere que funcione.

A miña é máis grande

Aquí o tamaño importa, porque os artífices desta obra consideraron que canto máis grande mellor. Unha vez no interior os espazos seducen, pero un pregúntase se é necesario un investimento tan enorme para facer unha biblioteca de 26.000 m2, ou un arquivo de 9.600 m2. Unha biblioteca seguramente innecesaria cando en Santiago hai unha xeral da Universidade, bibliotecas en cada facultade, unha Pública recentemente aberta e outros centros destinados á lectura. E isto faise cando se empeza co libro dixital, cando xa é posible acceder por Internet a bibliotecas con fondos dixitalizados, e o máis chocante, nun país que non le. Cando lle preguntaron a Peter Eisenman, arquitecto que fixo o deseño, se non era unha biblioteca demasiado grande, dixo que en principio a calculou con capacidade para douscentos mil libros pero que Jesús Pérez Varela, Conselleiro de Cultura, díxolle que a fixese para un millón. É a decisión do que ten a mentalidade do novo rico que quere amolar aos demais co tamaño, o que non deixa de ser unha paletada.

Un museo de libros

Paradoxalmente na actualidade a xente non vai á Biblioteca de Galicia a ler, senón a visitala coma se fose un museo, o mesmo que facemos os turistas cando imos ver a Juanina de Braga, a do Escorial, ou a do mosteiro Strahov de Praga. Os libros convertidos en obxecto de museo. Invístese o concepto do uso de maneira que o importante da biblioteca non son os libros, ou sexa o contido, senón o contedor, a decoración ou a forma do edificio.

O mesmo podiamos dicir do Arquivo. Se realmente facía falta, seguramente se podía facer un edificio doutras características e máis barato. Pero non merece a pena darlle máis voltas a este asunto, porque o fondo da cuestión é outro, o obxectivo era facer algo moi grande reflexo de riqueza e poder. Nada novo, senón recorrente ao longo da historia, pero coa diferenza de que estas desmesuras construtivas eran máis propias das monarquías absolutas e dos réximes autoritarios que dos democráticos.

Un patrimonio en ruína

Mentres o noso patrimonio arqueolóxico, arquitectónico, etnográfico, documental e artístico, loita por sobrevivir, e ata desaparece. ¿Alguén imaxina sesenta mil millóns de pesetas investidos na súa restauración, conservación, posta en valor e difusión? Por que cando se lle expón o estado de deterioración dun ben histórico-artístico ao conselleiro ou director xeral de quenda, dan como resposta que non hai diñeiro, cando se o hai para isto?

Alguén escribiu que a Cidade da Cultura é a obra coa que Peter Eisenman e Fraga queren perpetuar o seu ego, e seguramente ten razón e vano a conseguir. Porque esta obra é como as pirámides dos faraóns, os palacios barrocos dos reis absolutos ou as catedrais e mosteiros levantados polos mecenas do catolicismo. Son as obras que hoxe admiramos e visitamos como turistas, sen ter en conta que detrás de tanta aparencia de grandiosidade e riqueza, había moitas carencias. E seguimos na pura aparencia.