As patadas na porta pequena

Non sei por que, pero en todas as igrexas hai unha porta grande e outra pequena. Na da miña parroquia, pola pequena entra a xente e pola grande o frío e tamén os santos de madeira cando os levan en procesión. Tamén na política. Se falamos de apertura, tan de moda, ignoro a cal delas nos referimos. A pequena enmarca, no caso nacionalista, os principios básicos nos que se fundamenta. Ou sexa, o concepto de nación vinculado ao dereito de autodeterminación. Pola grande pode meterse toda a diversidade ideolóxica dos que primeiro entraron pola porta pequena. Dos que se enfrotan ao imperialismo coa bandeira da revolución aos que acreditan que é un tigre domesticábel. Hai un amplo leque de alternativas que se concretan nos programas das distintas opcións partidarias. Nunha formación frontista unitaria caben posturas diferentes sobre cuestións colaterais. Poñamos por caso, o aborto, a eutanasia, o laicismo, o ecoloxismo, a sexualidade. Aínda que sexan obxecto de atención preferente os sectores ideolóxicos estremeiros co nacionalismo, se non encaixan nos principios fundamentais, os da porta pequena, na casa común só poderán entrar como hóspedes pero non como inquilinos. Se enchemos con pitos de granxa a capoeira non tardará o galo nacionalista en cacarexar por bulerías.

Despois de ler algún relatorio de carácter adoutrinante entendo mellor o paradoxo no que se debaten os que por un lado pretenden estreitar a porta grande e queren anchear a pequena polo outro. O paradoxo de unificar os programas de actuación, ao mesmo tempo que defenden flexibilizar os principios ideolóxicos que lles serven de base. ¿Non quererán levarnos ao mesmo lugar onde embarrancaron os seus acompañantes cando estaban fóra? Procurarei explicarme con máis claridade. Dar un programa político común ao que por esencia é plural significa converter a fronte en partido, pretensión coa que algún sector se ven escornando desde sempre, e que reincide nela por distintas vías. Claro que só aceptarían a fusión de programas se esta se fai dentro dos moldes ideolóxicos que defenden. A hipocresía das súas intencións faise patente na mención gratuíta á caída do muro de Berlín. Pode ser que a fórmula proposta sexa exitosa en contextos sociais diferentes. Pero aquí sempre fracasou o modelo que se imita. A gravidade do erro de interpretación, na miña maneira de ver, increméntase polo feito de ser unha alternativa que pasou polo cribo do debate asembleario.

Pero entremos agora pola porta pequena. A que define os principios ideolóxicos. Acurtadas as dimensións da porta grande, convertida ou xibarizada en denominador común, compre tamén modificar a función da pequena, diversificando os principios políticos que dan acollida á fronte nacionalista. Estratexia totalmente aberrante e incongruente. Atoparémonos entón cun grupo sectario que bebe a súa ideoloxía en fontes diferentes. Estritos no programa e laxos nos principios. Parécelles restritivo, excluínte, un modelo que condiciona a unidade á defensa do dereito de autodeterminación nacional. Agradecémoslles, ben é verdade, que non oculten o desacougo por estar nun lugar que non os satisfae. Ninguén os obriga. Que volten á rúa onde poden pillar outra molladura. Botan en falta a presenza dos comparsas que teñen un compromiso co país. ¿Con anel ou sen anel? A dos que defenden a mudanza do modelo económico. Non confundamos fronte nacional con fronte popular, sabendo que esta reviste nos países dependentes a forma de fronte nacional. ¿Qué entenden por punto de encontro entre nacionalistas e galeguistas? ¿Voltar á indefinición anterior á Asemblea de Lugo de 1918? Indefinida si, pero máis valente e máis comprometida. ¿Recuperar a memoria de Ramón Piñeiro, que purgou a traizón cos santos óleos do PSOE? Deixémolo coa súa saudade na soidade de Boisaca.

As diarreas políticas teñen orixe nas furriqueiras mentais. ¡Mira que se leva teorizando sobre o concepto de nación! Dentro e fóra. Risco, Castelao, Murguía, Vilar Ponte. Ningunha definición lles serve. Considéranas imperfectas e inacabadas. Cada xenio tén a súa teoría. A versión que nos aportan é pura metafísica; ou sexa, que está máis alá da física, segundo imos comprobar. Pero tampouco é nada orixinal, pois tén antecedentes na teoría de Renán. Tiveron que inspirarse no pensador francés (pode que o ignoren) para distanciarse o máximo posíbel de calquera interpretación marxista. Tratan e insultan de anacrónicos aos que conciben a nación como unha realidade natural, tanto os que lle atribuen ou lle negan a Galiza o carácter nacional. E somos moitos. A nación existe se a vontade cidadá (que eles chaman cidadanía) acredita nela. Subxectivismo puro. Anacronismo é retornar a unha doutrina filosófica xa arrombada desde Aristóteles polos pensadores clásicos. Non hai moito que un historiador entrevistado -cuxo nome omito- respondía con semellante trivialidade: Galiza, para Francisco Rodríguez é unha nación, para outros non. Teremos que acudir á consulta do oráculo de Delfos, a ver as respostas divinas poden dirimir as controversias humanas. A dos historiadores non. En boas mans anda a cátedra galega. Todo depende do cristal con que se mira. ¡Mentira! A verdade é que o que urxe é rescatar aos educandos da vulgaridade dos docentes. Non queda outro remedio, xa que logo, que agardar un pouco máis para saber se este anaco de terra no que nos tocou nacer acadará algún día ser nación, criatura que a vontade popular non acaba de parir tras varios séculos de xestación. ¿E non será o desvío ideolóxico produto dunha incorrecta aplicación do principio democrático, que pon a vontade como centro neurálxico do mesmo? Tal sospeita tén a base na profusión con que se aplica, sen ton nin son, o adxectivo.

Cando eu era pequeno a Tía Florinda, algo virada dos miolos, ao volver da feira sempre traía algunha trapallada que poñer para andar á moda. Un día apareceu cunha pamela coloreada, desas que usaban as vedetes de Moulin Rouge. ¿De onde a sacaría? Había que vela. Con que donaire lle daba ao sacho na renda das patacas, con que estilo collía as abas do sombreiro para devolver corteses saúdos aos transeúntes que ironizaban coa súa indumentaria. Hai conceptos que lle sentan tan ben á situación galega como a pamela na cabeza da Florinda. Algúns non se decataron aínda de que tamén aquí se pode facer literatura sen que o seu estilo teña que pasar pola prosa de Cervantes. De que se pode pintar sen ter que mollar o pincel na paleta de Velázquez. A min alporízame a utilización dos tópicos para resolver o problema de Galiza. Un dos máis trepados é o concepto de "modernidade". A mesma modernidade que os comunistas franceses aconsellaban aos correlixionarios arxelinos, e que pasaba pola unión con Francia. A dependencia de léxico implica dependencia mental. Ou sexa, autocolonización. O profesor brasileiro José Walter Bautista, amigo non polo nome senón polas ideas, no seu ensaio O esfacelamento da naçao, considera a modernidade, produtividade e competitividade os tres mitos nos que asenta a economía neoliberal, e que brillan como lentexoulas, en metáfora de autor, no circo capitalista. Só os papáns consideran bo o que é moderno. Non sempre as innovacións van acompañadas de progreso. Tema este que daría que falar. As modernas colleitadoras, máis eficientes ca os fouciños dos segadores, mandaron ao paro a moitos xornaleiros. E con menos xornaleiros, menos bocas tamén para comprar o trigo. Proxectemos outra vez a película de Bardem. Explicaríanos a crise moito mellor que a maioría dos políticos. Que o concepto de "modernidade" apareza na linguaxe nacionalista dame un certo desacougo, sobre todo cando carece de explicacións a pé de páxina para disipar temores. A desgraza de Galiza non é por vella, senón por ser colonia.

As recentes eleccións norteamericanas puxeron en circulación a táctica do Tea Party (o partido do té), que ademais de ir por libre puña o ovo coma o cuco nas outras formacións políticas. O que se chama, xogar a dúas bandas: dobre contra sinxelo. Non sei se por aquí haberá algún partido -do té, da charouvía ou da cenoria- que entra no casino con naipes duplicados. Deixémolo por hoxe. ¿Por que razón cando falamos do noso desenvolvemento económico témolo que facer pasar polo calificativo de sostíbel? ¿Por falar na mesma linguaxe utilizada inclusive polos teóricos da trilateral? Se refollásemos menos os manuais que nos veñen de fóra atoparíamos adxectivos máis acaídos para interpretar os problemas da nosa economía. Desde Lucas Labrada, Pedro Antonio Sánchez até X.M. Beiras e López Suevos abondan rigorosos estudos con base científica para elaborar un programa nacionalista. Sen que entrañe ningún menosprezo a comparanza, os nosos adxectivos non teñen que ser de menos valor ca o calificativo que o tópico puxo de moda. En fin, o colonizado perde os ollos polas marcas de importación, mesmo que no país teña produtos artesanais de calidade. Reparade nos aeroportos as ateigadas valixas dos turistas, que rebentan os pesos permitidos pola alfándega. Ou nos abrigos de pel importados que a humidade do noso clima converte despois de tres posturas en pelica de cabuxo. Así nos vai.

Antes de sostelo temos que impulsar e acelerar o desenrolo. Moita madeira galega sae daquí sen pasar polo taller do carpinteiro. As árbores que se criaron co zume dos nosos montes emigran como emigraron os propietarios que as plantaron. Os eucaliptais, despois de invadiren terras de labranza e deixar fedor en Pontevedra levan o valor engadido fóra do noso circuíto produtivo. A pedra do Porriño comercialízase en Europa coa patente dos marmoristas italianos. Nin sequera conseguimos reter para nós a denominación de orixe. ¿Qué pasará cando ás canteiras de granito lles chegue a menopausia? Que os obreiros galegos irán ao paro e os empresarios italianos buscarán materias primas alternativas noutras latitudes. Sempre haberá máis Oeste que conquistar, dicían os colonizadores europeos que acabaron cos indíxenas de América. Desenvolvemento sostíbel si, pero seguindo criterios propios e non as consignas emitidas polos Chicago Boys.