O mapa de partidos nos Països Catalans: O caso das Illes Balears

Achéganse eleccións municipais no tres territorios dos Països Catalans e autonómicas nas Illes Balears e o País Valencià e, ante uns comicios que marcarán, sen dúbida, un antes e un despois, nun contexto de posta en marcha, por parte da sociedade civil catalá, dun proceso soberanista popular que será, con certeza, un punto de inflexión demócratico puntal no devir do futuro xa non só da área cultural catalá, sinó de todo o estado.

Nas Illes Balears o escenario clarifícase despois dunha época, desde a derrota do Pacte de Progrés en 2003, de atomización e debate no seo do nacionalismo progresista. O catro anos catastróficos do executivo do PP de Jaume Matas levaron a unha aposta firme do PSM por un acordo de acción electoral amplo con EU (referente de EU en Balears), a sección insular de ERC e Els Verds: o Bloc per Mallorca. Era a estratexia que pedía a berros a sociedade civil. Unha Nafarroa Bai adaptada á realidade de Mallorca, pero con vocación de fronte e co BNG como modelo. O experimento conseguiu o seu obxectivo, e en maio de 2007 expulsou das principais institucións das Illes Balears (Govern, Consells Insulars e Concello de Palma) á dereita española. Despois viñeron os anos de goberno e os desencontros, cada vez maiores, entre o núcleo central da coalición (basicamente PSM , Els Verds e os sectores máis nacionalmente consecuentes e ecosocialistas de EU) e unha ERC e unha EU (atada, esta, á deriva dun desorientado PCIB-PCE que quere ser máis EU que EU) escorados cara ao personalismo e a defensa sen concesións das súas siglas. Así pois chegouse a estas eleccións autonómicas e municipais cun escenario diferente:unha coalición formada polo PSM de Mallorca, IniciativaVerds -escisión, como diciamos, de tendencia roji-verde e soberanista de Esquerra Unida, apadriñada pola ICV do Principat pero con matices que a achegan á Alternatiba vasca- e Entesa per Mallorca -unha pequena formación xurdida en 2006 dun sector do PSM que non era partidario de impulsar o Bloc per Mallorca con EU e ERC-, así como por numerosas candidaturas independentes municipalista de ideario nacionalista e progresista. Unha suma que, dun lado, aúna as tradicións e culturas políticas da esquerda nacional das Illes Balears que historicamente colaboraran estreitamente en cálea pero con referentes electorais diferentes; e, por outro, pecha a crise que parecía endémica no mallorquinismo político desde o 2003. Desgraciadamente, queda fóra desta fronte, concorrendo en solitario, a sección balear de Esquerra Republicana,así como, tamén, o referente de EU. O cabalo de batalla da coalición PSM-IV-ExM será, sen dúbida, a cuestión da soberanía fiscal (de vital importancia e da que falaremos en próximos artigos) e a saída de esquerda á crise.

Mentres tanto, no centro estatalista o PSIB-PSOE non saben-non contestan e aguantan, cunha certa estoicidade meditada, o gris dos seus liderados e as nefastas políticas económicas do goberno de Rodríguez Zapatero. Á espera, quizais, dun milagre que lles axude a remontar. Certamente, nos últimos meses, os seus sectores máis mallorquinistas-catalanistas viron con apuro como o senador Pere Sampol, do PSM-Bloc per Mallorca, dáballes unha lección de como defender os intereses de Balears en Madrid (algo que eles e o PP non fixeron durante anos nos seus escanos). A visibilidade de Sampol ensinou as vergoñas do PSIB. E iso faralles dano.

Doutra banda o espazo político da dereita e o centro-dereita é, seguramente, o máis aberto ao cambio e a unha posible perda do monopolio do que gozou o PP desde a transición. A autodisolución de Uniu Mallorquina, formación rexionalista e liberal, procedente do naufraxio da UCD insular -algo parecido á Coalición Galega do oitenta para que o lector galego familiarícese co tema- abre moitas incógnitas. O groso deste pequeno partido clientelar, que nunca pasou de tres deputados e que foi a bisagra crave da gobernabilidade nas Illes Balears durante décadas, constituíu Convergència per lles Illes, co obxectivo de dar un salto cualitativo e emular aos seus referentes: CDC, PNV e Coalición Canaria. Veremos, en calquera caso, se as redes de corrupción que levaron aos bancos á maior parte da súa dirección no pasado, e que lles obrigaron a abandonar as súas siglas, pásanlles factura. Ao mesmo tempo, Jaume Font, dirixente do sector autoctonista do PP, cacique rural do norte de Mallorca e defensor, a pesar de todo, da unidade lingüística da lingua catalá fronte ás teorías neofascistas e catalanófobas da actual dirección do Partit Popular, anunciou hai dous meses que abandonaba o seu partido para crear a Lliga Rexionalista de lles Illes Balears. Cun ideario de dereita foralista, Font e a súa Lliga poden rasgar moito antigo voto do PP descontento coa liña excesivamente ultra,"madrileña" e antimallorquina do partido estatal. Seguramente una das chaves do enigma está en se os dous novos partidos sacasen tallada en bolsas de votantes liberal-conservadores de perfís diferentes ou se se anularán entre eles. Non cabe dúbida, en calquera caso, que os analistas populares, tanto de Palma como da rúa Xénova, deben estar preocupados por iso.