Morreu a bruxa, mais queda a súa herdanza

Pasei un tempo na Inglaterra cando gobernaba a dama de ferro. Agora que se foi quédanos o seu malvado legado que todos, de algún xeito, padecemos e que aplican outros alí e aquí.

Nalgún lado lin que unha das cousas que Margaret Thatcher dixo cando por vez primeira, xa no lonxe 1979, saíu á porta do famoso número 10 de Downing Street (por entón aínda aberta a rúa ao tránsito peonil, despois pechada, e segue pechada), seica foi: onde hai discordia, terá que haber harmonía. Agora, mirando para atrás e mirando ao presente vinte anos despois de que deixara o poder, vemos que a harmónica sociedade liberal xera máis discordancias que harmónicas concordancias, máis desigualdades que o “anticuado socialismo” que seica viña dominando as políticas británicas desde a segunda guerra mundial.

“A muller que salvou Gran Bretaña”, “a muller que fixo Gran Bretaña grande outra vez”, son titulares da prensa nos días seguintes a súa morte, dando a entender que a situación do Reino Unido era peor entón que cando rematou a segunda guerra mundial. Pero tamén “a muller que dividiu Gran Bretaña”, como quedou demostrado nas numerosas festas e demostracións de alegría que se celebraron nas rúas tras o seu pasamento, xunto ao éxito de descargas da canción “Ding dong the witch is dead” e que levou á compañía de radio BBC a outra polémica. Thatcher dividiu a sociedade do seu tempo e a división continúa hoxe, tanto na sociedade civil como na opinión pública.

Quizais para nós, educados nunha sociedade onde tradicionalmente a morte foi sempre moi respectada, nos chame a atención as celebracións espontáneas de ledicia, especialmente de aqueles que máis padeceron as consecuencias das súas políticas: os mineiros, aos que ela chamou “o inimigo interno”; as comunidades con minorías, como no barrio londiniense de Brixton, onde, no 1981, houbera importantes disturbios; e non debemos esquecer Irlanda. Tamén nos pode chamar a atención non que un deputado do seu partido faga unha loa da defunta no parlamento, senón que a esa loa lle reposte un deputado da oposición lembrando o desastre social da súa política.
Cando ela chegou ao poder unha gran maioría da poboación estaba afiliada a un sindicato. As cifras din que en 1979 máis de 13 millóns de británicos e británicas estaban afiliados a unha organización sindical. Dez anos despois esa cifra caera até a metade e a afiliación pasou a ser substituída pola compra de accións dalgunha empresa pública privatizada. Isto deulle forza e ánimos a este capitalismo de casino que agora domina este mundo e que nos levou a esta burbulla financeira, grazas tamén aos votos de moita xente que cambiou a militancia sindical pola militancia no chamado capitalismo popular; grazas tamén ás políticas continuadas polos seus sucesores. Seica, non hai moito tempo, lle preguntaron quen era o seu mellor sucesor, e contestou coa súa nitidez e segura frialdade no falar: “Tony Blair”.

Nun artigo criticando o mito e éxitos económicos da Thatcher, o ex alcalde de Londres e deputado laborista, Ken Livingstone (tamén un dos tres deputados laboristas que naqueles anos acompañaban aos representantes do Sinn Féin nos seus actos en Londres), comparaba a súa política antisindical coa de Pinochet, dicindo que este utilizara as armas para desmontar ás organización sindicais, mentres Thatcher fixo uso de medidas normativas, pero o obxectivo final era o mesmo: aniquilar as organizacións obreiras.

Un aspecto importante da súa xestión centrouse, nos primeiros momentos, en desmontar a política social de vivendas. Moitos ingleses e inglesas vivían entón en vivendas que pertencían aos concellos e ás que tiñan acceso en función da súa renda e condición social. Así unha nai solteira tiña dereito a unha casa e a unha paga semanal. Se tiñas dous fillos tiñas dereito a unha vivenda máis ampla e máis paga semanal, etc. Pero Thatcher empezou o desmantelamento deste sistema e soñaba cun país onde todos foran propietarios da súa casa, algo que Vargas Llosa, escribindo sempre desde o lado dos vencedores, cualificou, nun artigo de loanza da chamada Dama de ferro, algo así como de liberalización dos inquilinos prisioneiros das vivendas municipais, como se as vivendas sociais fosen campos de concentración. Pero as estatísticas non corroboran esta ansia liberal de ser dono da túa propia vivenda, porque, entre outras cousas, con Thatcher as hipotecas empezaron a subir e subir. Na primeira década do goberno de Thatcher pasouse, en Inglaterra e Gales, de 10,2 millóns de propietarios a tan só 13,4 e a 14,9 no 2011, cunha poboación que aumentou en 6 millóns.

Estas eran medidas vendidas como económicas, mais detrás estaba unha clara política social conservadora, a mesma que hai hoxe e que traen máis desemprego, máis desigualdade social, máis miseria e menos servizos sociais. Thatcher diría secamente que isto é o prezo que hai que pagar para vivir nunha sociedade de libre mercado. Prezo que seguimos pagando e que os seus émulos, aquí e alí, pensan que está ben.

Esta ansia por converter aos inquilinos en propietarios, en parte exercendo un dereito a mercar a casa que habitaban, tivo un custe social importante: a diminución da vivenda social, especialmente para aqueles que non podían comprar e a lista de espera para solicitar unha vivenda social fíxose eterna e o número de xente que tiña unha destas vivendas baixaba día a día.

Outra das consecuencias foi o medre de máis do dobre nos intereses das hipotecas e o aumento dos prezos das casas, polo que moita xente que nun principio vía a compra da casa como unha boa alternativa, acabaron por perder todo e mesmo se fala dun aumento das separacións. Thatcher visitara a un dos primeiros casais que comprara unha destas casas sociais, pero ao pouco o casal separárase e, seica, o motivo non foi outro que a imposibilidade de facer fronte á hipoteca. Entón, Margaret Thatcher non os foi visitar.

Outras políticas aplicadas pola dama de ferro estámolas vendo hoxe no noso país, como é o desmantelamento do tecido industrial ou a liberdade con que os bancos traballaban, seica!, para xerar recursos que nos beneficiarían a todos, pero ao final somos todos os que pagamos ese despropósito.

Ademais de todo isto, está a súa política en Irlanda, a peor seguramente desde os tempos do sanguinario Oliver Cronwell. Con ela os dereitos humanos desapareceron baixo a bota dos militares e do apoio claro ao sectarismo (a relación clara entre o exército e policía cos violentos sectarios era evidente). Cambiou a lei cando foi electo deputado Bobby Sands e volveu cambiar a lei Gerry Adams foi electo deputado no 1982, impedíndolle entrar na Gran Bretaña e, despois, impedindo que os membros do Sin Féin tivesen acceso á prensa, deixando sen voz a unha boa parte da poboación de Irlanda do Norte.

Thatcher nunca tivo interese chegar a acordos cos “outros”, fosen estes nacionalistas irlandeses ou os arxentinos reclamando a soberanía das Malvinas. Ela prefería crimenalizar ao opoñente e non buscar unha solución ao conflito. Medidas todas elas copiadas e aplicadas, entre outros, no estado español. Neste sentido tampouco era de estrañar que dixera que Mandela era un terrorista. Ela dicía que o goberno tiña que ser unha sólida rocha. A súa política era simplemente destruír, aniquilar e Gerry Adams afirma que ela autorizou o asasinato de tres desarmados militantes do IRA en Xibraltar en 1988. Esta acción, dado que a BBC tiña imaxes que mostraba como os membro do IRA foran asasinados, foi a que provocou a prohibición de que a xente do Sinn Féin saíse nos medios de comunicación. Defendeu sempre a intolerancia e a violencia contra aqueles que non compartían o seu ideario, algo que hoxe vemos todos os días. Violencia contra os mineiros e contra os republicanos. Violencia e miseria foi o legado de Thatcher nas poboacións onde os mineiros eran importantes; tamén o insulto e a degradación pública-a prensa ao seu servizo- dos seus líderes, como foi o caso de Arthur Scargill.

Morreu a bruxa, mais queda o seu malvado legado: os ricos son máis ricos e os pobres máis pobres e a intolerancia e violencia é a resposta contra a diferenza.