An Oriant

Celebrouse un ano máis (van xa corenta e un) o gran festival intercéltico de Lorient (An Oriant en bretón bretonante, que diría Cunqueiro), e eu permitínme ir velo un par de días.

A cidade, practicamente aniquilada polos anglo-americanos durante a IIª Guera Mundial, non ten ningún especial motivo de atracción turística (habendo cerca dela outros lugares que si o teñen), de maneira que o festival lle proporciona unha inusitada animación durante dez días de agosto. Nesta ocasión asistiron uns setecentos mil tres visitantes (o cálculo oficioso non contabilizaba a miña contribución familiar).

O evento, como é obvio, organízase co reclamo céltico (ou celta, se entramos no detalle), mais sobarda amplamente o folclórico ou etnográfico. Todo o centro da cidade é un continuo espectáculo rebosante de animación e xuventude (sen por iso desprezar a madureza e mesmo a terceira idade), no que as pequenas nacións (e digo pequenas sen rubor, porque todas o son en comparanza con China ou Rusia) sen Estado máis Irlanda establecen un nexo de solidariedade, reivindicando comúns elementos culturais identificados co nome de celtas.

Creo que a organización non se para a reflexionar con rigor se as cerámicas incisas da Illa de Man son ou non semellantes ás de Cornualles, ás de Bretaña ou ás de Asturias, nin eu sei se hai hoxe ou houbo no pasado remoto os mesmos modos de asentamento humano en Escocia, en Gales e en Galicia. Nin sequera a filoloxía se toma en consideración para a convocatoria, e non xa porque as ramas goidélica (irlandés, escocés e *manx) e britónica (galés, bretón e *córnico) sexan mutuamente incomprensibles -por non falar xa da celticidade do galego ou do bable-, senón incluso pola sinxela razón de que a inmensa maioría dos habitantes de Irlanda e de Escocia, e mesmo os de Gales, falan inglés, os de Bretaña francés e as linguas da Illa de Man e de Cornualles están defuntas (ou como moito en proceso de reanimación asistida).

... E sen embargo, por encima e por debaixo da crúa realidade, séntese a presenza de controvertidos trazos identitarios que non só demostran a existencia de cada unha das respectivas nacións, senón máis aínda: a pertenza a unha irmandade supranacional na que, sobre as evidentes particularidades, todas elas comparten un acervo de raíces históricas, prehistóricas ou actuais.

Podemos, en efecto, remontarnos a unhas prehistóricas relacións atlánticas (no Bronce, no Neolítico ou incluso antes), tan prolongadas e intensas que terían deixado unha pegada indeleble, e engadir que os xeógrafos-historiadores clásicos denominaban celtas (ou célticos, que non percibo o matiz) tamén aos galaicos, sen que nada disto ao meu entender contradiga a demostrada mediterraneidade dos obxectos que se atopan nos castros (en realidade paréceme que case toda a arqueoloxía prehistórica europea acusará a impronta do Mediterráneo, de onde irradiaba a cultura máis avanzada).

Mais eu prestaríalle maior atención ao feito de que cando se constrúen as conciencias nacionais no séc. XIX, os que aquí o fixeron sentíronse atraídos cara o polo céltico, polo motivo que fose, da mesma maneira que outros tiraron cara o xermánico, o latino ou o eslavo, nin máis nin menos que coa mesma lexitimidade e fundamentos. As contribucións de Murguía e de Pondal e despois as de Cuevillas (e toda a Xeración Nós), Cunqueiro, Ferrín, etc. de ningunha maneira poden ser ignoradas, pois forman xa parte inseparable da nosa identidade.

Creo que Galicia, como todas as nacións europeas, modelouse no esencial ao longo da Idade Media, mais non foi só nese período nin o proceso se pechou. Hai elementos moi antigos sobre os que se foi construíndo a nación paso a paso, mais hai outros que se engadiron despois, e en todo caso a súa sistematización é recente. ¿Como entender Galicia sen a Catedral de Santiago, sen Rosalía ou sen Castelao?. Tampouco se entendería sen o celtismo.

O caso foi que en Lorient (An Oriant) ondeaban por toda parte as bandeiras das nacións. En medio de tendas, gastronomías e músicas, emerxía a reivindicación das nacións negadas. Houbo mesmo oportunidade para manifestarse contra a persecución do idioma bretón. Os asturianos non perdían o tempo, cunha carpa animadísima e popular; ninguén puido ignorar a súa bandeira, como tampouco a de Cornualles ou a Illa de Man (xa non falo das outras).

Só faltaba unha bandeira: adiviñaron, a de Galicia. E non houbera aparecido de non ser a diminuta que colgaba do roncón da gaita espontánea do meu fillo. Haber había stand galego, e moi bo tecnicamente... o mellor do festival. Montábao Turgalicia. Pulcro, eficiente, grande, con gastronomía e actuacións musicais; a asistencia de público, loxicamente, nutrida. Mais era friamente oficial e turístico; faltáballe a vida espontánea que en cambio bulía no asturiano ou no irlandés. Ao contrario dos demais, aí non había (adrede) ningunha bandeira. Marca da casa. Fóra disto, Galicia non deixou de enviar representantes ao festival: estaba desde logo Carlos Nüñez, tamén Luz Casal.

Tratándose de lamentarnos e de botar culpas, podémolo facer a discreción, mais eu empezaría por mirar para nós mesmos, todos nós. A nosa propia inhibición lévanos a isto, a esa vergonza por enarborar a identidade, mesturando a fidedigna investigación histórica coa cristalización da personalidade nacional tal e como agora é, con todas as aportacións sobre as que se fixo Galicia, entre as que o celtismo cumpriu un destacadísimo papel no despertar da conciencia de país.

Voluntariamente renunciamos, nun lento (pero progresivamente acelerado) proceso (irreversible?) de suicidio nacional.

Non estamos en condicións de desaproveitar ningunha ocasión de afirmación que se nos presente.