Os fados de Francisco Souto

Desde os nosos anos mozos dedicamos un bo número de artigos á lectura e á divulgación de libros que ían saíndo e que producían un enorme gozo en nós. É agora o noso propósito recuperarmos desde hoxe, e a través da nosa colaboración periódica neste medio dixital, algunhas daquelas vellas lecturas sobre autoras e autores contemporáneos e entregarllas de novo aos vellos amigos e ás lectoras e aos lectores de hoxe. E para abrir esta selección de artigos escollemos unha recensión crítica que publicamos no semanario “A Nosa Terra” o 5-XI-1998 sobre un dos primeiros poemarios de Francisco Souto. Sirva tamén este breve texto de recoñecemento e homenaxe persoal ao poeta que aínda hai nada nos deixou nunha circunstancia tan tráxica e tan triste. De Francisco Souto coñeciamos o poemario As árvores do incesto (1995), co que gañara o III premio de Poesía Espiral Maior, e xa daquela non nos decepcionou. Todo o contrario. Gustounos e valoramos a verdade da súa poesía e ese equilibrio entre o sentimento e a intelixencia. Pero se aquel libro nos gustou, esta súa segunda entrega causounos un inmenso pracer. Non sempre ten un a marabilla de ler algo tan verdadeiro, tan fondo e tan fermoso como este libro de poemas de Souto. É a súa unha poesía con vida, con pulso, cunha carga de emoción impresionante, e é, ademais, poesía ben escrita, moi ben escrita. Como o seu título indica, o libro é un canto sentimental e dramático. A tristeza, a derrota e a morte invaden o conxunto da obra. A isto contribúe a arquitectura dos textos, a brevidade, a concesión, o silencio que habita en cada poema, a sobriedade expresiva, o discurso pousado, lento. Todo conduce á pura emoción. É imposíbel ler esta poesía sen sentir o peso das palabras:

Esta é a patria
Catro paredes sen tellado
e unha maceira florida
onde onte foi a sala

A patria, a terra, o mar, a amada, a loita, o eu… son elementos temáticos que aparecen unha e outra vez ao longo do poemario, sempre cun ton de tristeza e de amargura. Hai aquí moito de derrota, de ruína, de destrución… A ría devora, a luz é nefasta, o poeta é o galo degolado e o barro calcinado, a laranxa é a marga, as mapoulas están orfas, a guitarra está triste, a lúa é unha laranxa apodrecida, o canto das fontes é inútil, o cristal está roto, as mulleres andan enloitadas, o sol suicídase na fin da tarde, o poeta ule a pólvora da morte… Se algo hai neste libro de optimismo, de soño e de futuro son os últimos versos do poema dedicado a rafa Villar, ao Batallón Literario da Costa da Morte e a Arre-Sentelha!

Vós
que sabedes do suicidio do sol
na fin da tarde
que é como dizer na fin do mundo
que erguedes a palavra
de entre os mortos
calcinados
para nomear o que é vivo
e sobrevive
a cada aceno.

Vós
irmáns
asi na rua
como na aventura
e no verbo unxido
e no silencio.
Restaurade a palabra
Reconstruide o mundo

A morte é, efectivamente, un dos eixos cardinais no conxunto da obra de Francisco Souto. No seu primeiro libro a morte estaba presente en case todos os poemas e neste segundo ocupa tamén un espazo importante. Chama a atención, desde logo, que nun escritor tan mozo a morte sexa unha constante temática, aínda que as súas razóns terá para escribir tantos e tantos versos con esa realidade humana de fondo. O presente volume péchase precisamente co seguinte texto:

Calcina-me

Fai
dos meus ósos
o clarinete que sopre
a música para a fin dos tempos

Non falta tampouco a visión apocalíptica do Terceiro Milenio, representada por dúas mulleres enloitadas e un carro de argazos pola estrada do esteiro: As mulleres-gando carrexando a patria.

A poesía de Souto, ademais de ter unha alta calidade literaria, transmite autenticidade e chega ao corazón, e iso é moi importante, porque a literatura ten que ser moito máis que un simple exercicio de palabras. Este Fado, con esa expresión fondamente dramática e á vez cálida e serena, sitúa ao seu autor nun lugar destacado entre os poetas máis mozos.

SOUTO, Francisco. Fado, Letras da Cal, 1998.