Casa do poeta
Desde o Alto do Couto, iniciando o camiño que nos mete na devesa da Rogueira, e mesmo ao longo del, vemos, nun descanso da montaña súpeta a se precipitar ou se elevar, segundo se mire, esa pequena plataforma chaira: Parada. Unha parada, con efecto, no camiño montesío cando queremos marchar a O Toxedo, Teso de Romeán ou á Tara, terras e nomes cos que se recreou o poeta. O poeta de Parada, Novoneyra, aquel que nos chamou coa palabra apousada e solemne animada polo vento calmo da man. O poeta, dicía o viaxeiro que acompañaba a viaxe a O Courel, o Xusto López, é algo máis que o escritor; o poeta posúe o corazón da palabra, como un mago. Non sei se a sociedade de hoxe, atenta ao pan de cada día e ás mentiras coas que se allea no sofá e no mando do televisor, posúe o cariño do Xusto pola palabra -arma tan grande que temos e que se deixa pasar con inconsciencia-, non sei. Non sei se quen se considera hoxe vangarda da historia pensa coma el. Pode que non, pois ese papel da poesía -cultura, nun termo amplo- foise debilitando na guerra aberta polo control da sabedoría e da liberdade individual.
A política non é exclusivamente a acción nun campo estrito para a mellora. Unha persoa consciente ten que o ser nas gamas diferentes que ofrece a vida, e máis se se considera posuidora desa forza que ha cabalgar sobre a dependencia e o autoodio. A palabra libera, e a historia, o saber, aquilo que por ser de nós xa é combatido. Dubido sempre en quen, conscientemente, bota para un lado a arma da palabra, da historia, logo, do saber, da consciencia do onte e do hoxe. Malamente poderemos destruír a quen nos asoballa se nós mesmos formamos parte da ignorancia daquilo que o imperio sempre agacha; por medo. O fío da espada está no combate ao medo.
Por iso a poesía de Novoneyra libera. Poesía-patria-lingua, Courel, Galiza. Terra máis que paisaxe. Palabra máis que silencio. Declamación para derrubar as barreiras do castelo secuestrado. Da casa, pois. A casa do poeta, en Parada. Non se poderá entrar no segredo da patria-lingua, do corazón do talismán ofrecido aos deuses protectores, aos lares, se non viaxamos ao fondo dos secretos. Alí están os devanceiros. Quen legaron, consciente ou inconscientemente, o tesouro roubado despois polos de fóra.
Por iso fomos no nacente outono (asomaba aínda timidamente nas copas lixeiramente douradas de acacias e chopos) á casa do poeta, para pasear as estancias, o patio ben gardado, e asomar ás xanelas para ver a montaña cos seus ollos. E rodear a casa para coñecer a súa historia; as casas, como el dicía, pois non é só a principal, senón as outras, as que van configurando, como se se tratase dunha cidade ben defendida, a palleira e forno e fragua, e carpintaría, e adega... "É que a miña casa ten moitas casas. Hai unha bodega que é unha casa, que está fóra. Logo hai outra: carpintería e fragua, outra casa. Había unha barreira de herba, outra casa. E logo había a casa de abaixo, que era moi extensa, e que xiraba en torno a un curral. Era a casa vividora".
Desde fóra, solaina ao sol do outono, ventás, balcón á serra. Un ventanuco estraño, fóra do simétrico e das alturas, rompedor da simetría. Anuncio do cuarto secreto onde se agachaba o tío perseguido polos terroristas do 36. As árbores da froita, o buxo centenario, o bosque... "Poden inseguranza e desamparo/ i acólleste ós bes certos:/ a casa!/ o val!/ a patria humilde!/ Nosa patria pola que ti clameas furando a noite!". Sentes, lector, lectora estraña, a música do corazón a galopar en salvaxe cabalo de bravura e dignidade? Síntelo? Ou é que te aburre o talismán, o segredo, a lanza brava e tensa da patria humilde? Cóllea ti, cóllea así porque acadarás a vitoria. A vitoria certa, pois. "Non estás/ e nin casa/ nin pais/ nin chegar/ é chegada".
Buscaba a calor certamente. E no ancho corredor de entrada rematado no balcón da luz entraba esta a cachón, a da tarde, a do sol forte. Atopeina outra vez fronte á mesa do escritorio, e humilde, nos dormitorios do norte ou leste. Os obxectos aínda emocionados polo tacto do poeta. Como se acabase de deixalos. Os cadros de Patiño ou Laxiero, como mudos. As fotos e caligramas rodeados polo branco do cal das paredes vivas. Os roxos da revolución e da esperanza. As mantas dos republicanos... Tanto mundo que un vai amoreando amodo na etapa viva do existir, no amor. No amor.
Ficaba o tento, o tacto, a procura. Non se fora el, certamente, como xa presentiamos. Como un facho de orgullo deixara a outra parte de amor que todo o complementa, no futuro. Na Elba, no Uxío novo, tanta tenrura e atención. Na declamación firme da Elba. O Arturo e a Blanca atendían outros mesteres. A luz dourada da tarde xuntouse ao amor, pois. "Esta casa sempre está berta para o camiñante", díxonos o Uxío novo acendendo outro pitillo. Xa levaba ben deles. E eu lembrei como unha sacudida a emoción do Uxío Novo cando recitaba. Aquela tensión que era outra. Ía dicir cousas, el. E poñía na expectación a tanta xente que agardaba. Agora gozabamos todos da luz e da calor transmitida. En Parada do Courel, na Casa grande onde nos recibiron con todo o amor que se poida xuntar nas miradas. Eu vía feixes de trigo dourado invadidos pola luz. Canta fartura. Canta esperanza.
Branca Uxío i Arturo/ quedaranse no futuro.../ e ti Galicia a durar/ anque se funda o lousado/ e caia a neve no lar/... Esa era a idea que estabamos a vivir os viaxeiros. Premonición do futuro pensado no pasado. Cumpríase a palabra do poeta en nós, naquela tarde máxica de Parada e Mercurín. A despedida alongábase como se non quixeramos que se dera. Pero deuse no portón, despois, apurados polo tempo, ese monstro que non deixa de nos perseguir, apertados ao Uxío. No coarto en que fun nado/ e no mesmo leito ha nevar/. O poema remata así e parece desesperanzado. A mala estrela nosa que nos deixou tamén a historia. Pero non é certo. Antes disto, están os versos anteriores. E outros que aquí, por falta de espazo, non podo reproducir. Despois deste hai que volver aos anteriores, e rematar a profecía cos anteriores: e ti Galicia a durar/ anque se funda o lousado/ e caia a neve no lar/. Esa é a súa vontade, non si, lector, lectora? E con ela aprendemos esta lección de futuro dun xeito rexo, humilde e firme como se o estivésemos a gravar nunha pena. Parece que a poesía vale o que non valen milleiros de fofos discursos ou promesas falsas. De mentiras e miraxes, de cadeas. A poesía como arma de futuro.
,